Vrouwelijke tv-kijkers en de beeldvorming van gender in Finland
Minna Aslama en Johanna Jääsaari
Finse Omroeporganisatie, Kijkersonderzoek, Helsinki
Samenvatting
In de commerciële mediawereld van vandaag dienen de makers van programma‘s en degenen die daarover beslissingen nemen in toenemende mate responsief te zijn ten opzichte van het kijkerspubliek. De bestaande kwantitatieve methoden om de reactie van het publiek te meten, beschrijven slechts in algemene zin welke programma‘s op tv door vrouwen worden gezien; zij verklaren noch onderzoeken wat vrouwen bij voorkeur willen zien of beluisteren als zij daarin tenminste een vrije keuze zouden hebben. Het bestaande onderzoek geeft bovendien nauwelijks alternatieve mogelijkheden aan voor het maken van tv-programma‘s die aansluiten bij de voorkeur van diverse vrouwelijke kijkersgroepen.
Deze specifieke studie richt zich op de door gender bepaalde kijkpatronen in Finland – patronen die ook elders in Europa waarneembaar zijn. Het blijkt dat Finse vrouwen van mening zijn dat de inhoud van de media hoofdzakelijk gericht is op mannen en dat er voor vrouwen weinig mogelijkheden overblijven om zich op positieve wijze te identificeren met hetgeen zich in de mediaruimte afspeelt. Vrouwelijke kijkers zijn zich bewust van deze onevenwichtige verdeling, maar zij erkennen ook dat simpele correcties niet noodzakelijk tot een meer bevredigende situatie leiden. Zij wijzen het idee van speciaal op vrouwen gerichte programmering niet van de hand, deels omdat kijkers bepaalde genres al als zodanig kwalificeren. Zij lijken echter de voorkeur te geven aan een meer geintegreerde benadering, wat overigens niet betekent dat zij niet van mening zijn dat vrouwen als tv-kijkers ’speciale behandeling‘ nodig hebben.
Het begrip ’vrouwenprogramma‘ wordt wel gebruikt als zijnde van toepassing op de vrouwelijke tv-kijker, maar deze opvatting is volgens veel deelnemers aan het onderzoek nogal ongenuanceerd. Zij zijn niet helemaal gelukkig met het idee dat vrouwen een eenvormige groep zouden zijn die op eenvoudige wijze kan worden onderscheiden van mannen als groep, omdat dan wordt voorbijgegaan aan allerlei individuele verschillen tussen vrouwen onderling. Zij verzetten zich tegen wat zij zien als nieuwe stereotypen: dat van ’supervrouw‘ (een beeld waar geen van de vrouwen in deze studie in gelooft) of dat van de passieve ’doorsneevrouw‘, die grotendeels leeft volgens de door haar man ingestelde regels op basis van het traditionele romantische ideaal van de man/vrouw relatie. Dergelijke stereotypen laten nauwelijks ruimte voor variatie en getuigen niet van realiteitszin.
In dit opzicht zijn specifieke, op vrouwen gerichte tv-genres dus niet van belang. Vrouwen kiezen er juist voor om te kijken naar programma‘s die aantrekkelijk zijn vanwege de inhoud, de stijl of de benadering, of naar programma‘s waarin zij aanknopingspunten zien met hun eigen alledaagse werkelijkheid. De programma‘s die om een of meer van deze redenen boeiend zijn voor Finse vrouwen vallen momenteel vooral in de categorie fictie en entertainment. Dit is deels het gevolg van het feit dat het programmeringsbeleid vooral gebaseerd is op algemene kijkcijfers, waardoor de onderliggende, traditionele verdeling van genres op grond van gender niet wordt geproblematiseerd. Aldus worden ’vrouwelijke‘ genres en het aanbod daarvan afgestemd op de vrouwelijke doelgroep en dit is ook een van de redenen waarom vrouwen ernaar kijken. Er zijn echter ook tekenen dat er sprake is van verveling bij de kijker ten aanzien van de steeds grotere amusementswaarde en vervlakking van de huidige tv-programmering. In dit verband maken Finse vrouwen geen onderscheid tussen de publieke en de commerciële omroep, en evenmin tussen verschillende soorten programma‘s.
Achtergrond: Gender en kijkerspubliek
Europese context
In Europa is het debat over de beeldvorming rond gender op televisie van recente oorsprong. De manier waarop vrouwen en mannen op tv komen is wel eerder beschouwd in de context van geweld en expliciete seks en ook in het kader van het gebruik van stereotypen in tv-reclames. Maar als een op zichzelf staand onderwerp heeft het nog weinig aandacht gekregen van journalisten, beleidsmakers in de media of van het kijkerspubliek zelf. Door de koppeling van gender met beelden van seks en geweld en stereotiepe reclame is de kwestie van beeldvorming vooral in verband gebracht met commerciële televisie, maar is het nauwelijks beschouwd als een belangwekkend onderwerp binnen het kader van de Europese publieke omroep.
Veranderend medialandschap
Vanwege de recente veranderingen in de Europese media krijgen kwesties die te maken hebben met de verbeelding van gender in relatie tot opvattingen van het kijkerspubliek tegenwoordig meer aandacht. De veranderingen hebben onder meer geleid tot nieuw mediabeleid en nieuwe onderzoeksvragen. Als gevolg van deregulering en de groei van nieuwe zendtechnologie is het aantal kanalen waaruit kijkers kunnen kiezen sterk toegenomen. Het verschijnsel van een op specifieke kijkersgroepen gerichte programmering heeft in de Verenigde Staten al een lange traditie (’audience targeting‘), maar is nu ook in Europa een cruciale overlevingsstrategie in de omroepwereld geworden. De toegenomen concurrentie heeft met name voor publieke omroepen grote problemen veroorzaakt. Dat publieke omroepen de taak hadden om het publiek van radio- en tv-programma‘s te voorzien werd altijd als een vanzelfsprekendheid beschouwd, maar tegenwoordig staan zij onder dezelfde druk als commerciële omroepen om te bewijzen dat zij met hun programmering daadwerkelijk grote groepen kijkers of luisteraars weten te bereiken. En nu het gaat om harde cijfers tellen ook de vrouwelijke kijkers mee!
Geringe kennis
Onlangs is op initiatief van de Europese Commissie het onderzoek naar beeldvorming van vrouwen in Europese media grondig geëvalueerd. Hieruit is gebleken dat kijkcijfers, hoezeer die ook hun tekortkomingen hebben, de enige systematische gegevens zijn die over het kijkerspubliek – mannelijk of vrouwelijk – beschikbaar zijn. Een probleem van dergelijk kwantitatief onderzoek is dat daarin de vraag naar de keuze van de kijker of de rol van de verbeelding van gender in die keuze niet kan worden gesteld. Louter kwantitatief onderzoek draagt dan ook nauwelijks bij aan de formulering van nieuw mediabeleid dat specifiek gericht is op het bereiken van vrouwelijke kijkers. Hoewel er nog amper onderzoek is gedaan naar de relatie tussen genderaspecten en het kijkerspubliek, maakt het weinige dat we weten duidelijk dat er enigszins voorspelbare patronen en verschillen bestaan als het gaat om de mediavoorkeuren van vrouwelijke en mannelijke kijkers. Mannen en vrouwen kijken gemiddeld ongeveer evenveel tv, maar vrouwen zien graag drama (series en soaps), praatprogramma‘s en bepaalde humoristische programma‘s, terwijl mannen bij voorkeur naar sport, actieseries en informatieve programma‘s (nieuws en achtergronden) kijken. Deze patronen zijn binnen de Europese context onder meer aangetoond voor Zweden, Engeland en Finland.
Onderzoeksopzet: Voorkeuren van vrouwen versus vrouwenprogramma‘s
Moet er een speciaal vrouwenprogramma op tv zijn?
’Het was goed dat het [de pilot] anders was, een nieuw perspectief, dat was positief. Maar het maakte ook veel tegengestelde gevoelens los‘. (groep 5)
Onderzoeksonderwerp
In 1998 ontwikkelde het Finse YLE/TV2 een nieuw concept voor een programma dat specifiek gericht was op vrouwen die zich jong voelden en dat op de late avond zou worden uitgezonden. Er werd een pilot gemaakt om het concept en de verschillende inhoudelijke elementen uit te proberen. Men koos voor een formule en onderwerpen die vooral vrouwen zouden aanspreken, maar die ook mannelijke kijkers dienden te boeien en zelfs debatten tussen de seksen zouden moeten losmaken. Het programma bestond uit een combinatie van serieuze, uitgewerkte onderwerpen en entertainment, zoals muziek, interviews en voorstellingen. De twee presentatoren, een man en een vrouw, zouden moeten variëren op de normale ’praatprogramma‘-formule door stijlvolle of humoristische koppelingen te maken tussen de verschillende programma-onderdelen. Het thema van de pilot was ’romantische liefde‘.
De pilot werd getoond aan zes specifieke kijkersgroepen, bestaande uit in totaal 45 deelnemers, allen vrouw, maar wel met een verschillende achtergrond qua opleiding, leeftijd en regio. De pilot heeft niet geleid tot een programma dat daadwerkelijk in productie is genomen. Onze aandacht gaat hier dan ook niet in de eerste plaats uit naar de reacties en commentaren van de deelnemers op vorm en inhoud van de pilot, maar we leggen de nadruk op de discussie rond de verwachtingen van de deelnemers en hun visies op tv-programma‘s in het algemeen en op ’vrouwenprogramma‘s‘ in het bijzonder.
Belangrijkste uitkomst: geen vrouwenprogramma
De kijkersgroepen waren van mening dat er diverse nieuwe en interessante aspecten voor vrouwen in de pilot aanwezig waren. Hun opvatting over vrouwenprogramma‘s vertoonde echter een opvallende gelijkenis met eerder onderzoek, waarin kijkers gevraagd werd naar hun visie op het beeld van mensen in nieuwsprogramma‘s en de behoefte aan een speciaal programma voor ’vrouwennieuws‘. Ofschoon de groepen die deelnamen aan dit oude onderzoek (drie bestaande uit vrouwen en een uit mannen) de nieuwsbeelden kritisch wisten te analyseren en ook alternatieven konden formuleren, waren zij het erover eens dat er geen behoefte was aan een ’vrouwennieuws‘-programma, hoofdzakelijk omdat zij zich niets konden voorstellen bij de inhoud van een dergelijk programma. De zes onderzochte groepen in deze nieuwe studie namen hetzelfde standpunt in. De deelnemende vrouwen waren niet zozeer geïnteresseerd in een ’eigen‘ programma, maar zij vroegen zich af of hun gezin voldoende belangstelling zou hebben om een programma met de formule van de pilot te bekijken en, in meer algemene zin, wat de elementen zouden zijn die mannen en vrouwen samen aan het scherm binden. Maar het idee van een programma dat voornamelijk is afgestemd op vrouwen klonk hun evenmin vreemd in de oren, vermoedelijk omdat kijkers zich meer en meer bewust worden van en gewend raken aan programmering voor doelgroepen. Kijkers hebben waarschijnlijk ontdekt dat ’vrouwenprogramma‘s‘, ook al dragen zij dat label niet expliciet, allang bestaan, vooral in de drama- en entertainmentsector.
Gedachten over de beeldvorming van vrouwen
Welke onderwerpen met betrekking tot de man/vrouw relatie of het vrouw-zijn hebben jouw belangstelling?
’Ik zou heel graag dingen willen zien als…vrouwen die elkaars vriendinnen zijn, die elkaar aanmoedigen, niet jaloers zijn, want dat wordt vaak getoond. (…) Het zou heel fijn zijn om dit soort positieve dingen op tv te zien (…), maar het irriteert me om in diverse programma‘s steeds weer deze supervrouw-typen te zien, met een gezin en een huis dat perfect op orde is en een geweldige carrière, verschillende universitaire diploma‘s; je krijgt het idee dat het slechts een kwestie van organisatie is, maar persoonlijk geloof ik dat niet. Ik zou dus graag vrouwen zien … nou, ja, zo iemand mag er wel in maar dan ook iemand die volstrekt het tegendeel is…‘
’Zij [’supervrouwen‘] krijgen ondersteuning…‘
’Maar dat wordt in de media niet verteld…‘
’Nee, dat wordt ons niet verteld…‘
’Maar zij zouden het wel vertellen als het hun gevraagd werd…‘. (groep 3)
’Eerst moest ik denken over wat voor een structuur het [een mogelijk vrouwenprogramma] zou kunnen hebben en dat het natuurlijk over de verschillende vrouwenrollen zou moeten gaan, dat een vrouw een echtgenote, een moeder is en ook actief op de arbeidsmarkt, enzovoort. Maar we spreken altijd over mannen en vrouwen in algemene termen, terwijl er enorme individuele verschillen bestaan…‘. (groep 2)
Besef van discrepantie
Uit de discussies in de diverse kijkersgroepen over speciale ’vrouwenonderwerpen‘ en ’vrouwenrollen‘ bleek dat de aandacht vooral uitging naar de diverse rollen van vrouwen in de maatschappelijke werkelijkheid – een werkelijkheid die in het algemeen niet door de media wordt weerspiegeld. Deze kritiek kwam op diverse manieren in alle kijkersgroepen naar voren (en bleek ook al uit het hierboven genoemde onderzoek naar de beeldvorming van mannen en vrouwen in Finse nieuwsprogramma‘s). Kijkers zijn zich wel bewust van de discrepantie tussen maatschappelijke realiteit en de realiteit die zij op tv zien, maar zij zijn niet geneigd hun mening hierover te ventileren, noch om de manier waarop gender wordt afgebeeld te bekritiseren, tenzij zij daartoe worden uitgedaagd.
Zijn de media ouderwets?
Het thema ’vrouwenprogramma‘s‘ lokte nogal wat discussie uit over de beeldvorming van vrouwen. Die werd als ’pover‘ aangeduid en zelfs als achterhaald, wat eveneens van toepassing was op de verbeelding van individuele verschillen tussen mensen. Er was daarnaast impliciete kritiek op de visie van het ’traditionele feminisme‘, namelijk dat vrouwen en eenvormige groep zouden zijn die radicaal anders was dan mannen als groep. De deelnemers onderstreepten voortdurend dat de vrouwen van vandaag een veelzijdige, pluriforme groep zijn, maar dat de media dit nauwelijks uit laten komen.
Behoefte aan multidimensionele vrouw
De kijkersgroepen maakten duidelijk dat zodra de media ’vrouwenzaken‘ of een ’vrouwenverhaal‘ behandelen, er onmiddelijk twee archetypen op de voorgrond treden: de vrouw in kwestie is een jonge, professionele ’bold and beautiful‘ supervrouw (een beeld waar geen van de deelnemers in geloofde) of een relatief passieve, traditionele vrouw die grotendeels volgens de normen van ’haar‘ man leeft (een beeld dat uitgaat van een nogal simplistisch en romantisch ideaal van de man/vrouw relatie). Er werd in dit verband verder opvallend weinig ’realisme‘ aangetroffen:
’Het is allemaal zo traditioneel en voorspelbaar, deze rollen voor vrouwen en mannen [in programma‘s], de man is aan het werk, maar de meesten onder ons hebben een baan; wij zijn niet afhankelijk van wat de man doet en zitten niet de hele dag op hem te wachten. Ik denk dat het leuker zou zijn (…) als de beslissingen en keuzes die mensen in hun leven maken zouden worden getoond (…) en dat vrouwen druk kunnen zijn en veel om handen kunnen hebben; [programma‘s] zouden vrouwen kunnen aanmoedigen om iets leuks te doen‘. (groep 1)
Zijn programmagenres van belang?
’Het zou goed zijn als beide kanten, zowel de man als de vrouw, aan bod komen wanneer er gepraat wordt over relaties… Het zou concreet maken dat vrouwen en mannen verschillend zijn [wanneer zij] het over hetzelfde onderwerp hebben (…)‘.
’Ik zou geinteresseerd zijn, denk ik, in relaties of in de status van vrouwen of de rol van vrouwen in de samenleving… Maar op meer feitelijk terrein mogen er wat mij betreft ook meer lichte onderwerpen in…‘. (groep 2)
’Ik houd van praatprogramma‘s… het soort waarbij je makkelijk mee kunt denken, het eens kunt zijn met meningen of juist kritiek kunt leveren op wat er wordt gezegd… ook al zit je alleen te kijken… Het is vooral belangrijk dat de presentator iemand is die de mensen aan het denken zet over wat er gezegd wordt, en niet over wat of wie iemand is… Ik luister dan ook vooral graag naar de meningen van verschillende mensen‘. (groep 6)
Feitelijke programma‘s als alternatieve beeldvorming
De discussie in de verschillende kijkersgroepen van deze studie werd gestuurd door het pilot-programma. Dit gaf aanleiding tot discussie over diverse onderwerpen, maar het betrof wel een programma dat primair op entertainment was gericht en niet op nieuws of informatie. Hierdoor gaven de deelnemers vooral commentaar op drama, entertainment en de lichtere informatieve programma‘s, waarin stereotiepen veelal eerder op de voorgrond treden vanwege het belang van het ’dramatische‘ en verhalende karakter. Uit onderzoek is echter gebleken dat vrouwen een speciale voorkeur hebben voor drama, entertainment en praatprogramma‘s, terwijl zij eveneens behoefte hebben aan een meer diverse beeldvorming van gender in deze genres; daarom vormen deze genres het meest voor de hand liggende kader voor een alternatieve verbeelding van gender. De neiging hiertoe kan overigens al worden waargenomen in hedendaagse commerciële dramaproducties, praatprogramma‘s en sitcoms, vermoedelijk omdat commerciële producenten beseffen dat dit inderdaad van belang is voor diverse kijkersgroepen. In deze hedendaagse programma‘s lijkt echter vooral sprake van wat aangeduid kan worden als een ’mainstream‘ alternatieve verbeelding van stereotiepen, wat vooral verklaard kan worden uit het feit dat de betreffende genres vooral gebaseerd zijn op karikaturen. Indien - zoals een eerder geciteerde deelnemer suggereerde - ’vrouwenzaken‘ of ’relaties‘ werkelijk op een alternatieve manier in beeld zouden worden gebracht, dan zouden veel vrouwn hieraan de voorkeur geven, zij het in een meer feitelijke vorm. Dit verklaart mogelijk waarom vrouwen vaak de voorkeur geven aan praatprogramma‘s die uitgaan van feitelijke situaties en die ook een therapie-achtig karakter hebben, in plaats van programma‘s waarin gesprekken worden afgewisseld met entertainment.
Genre-hierarchieën verdwijnen
Het conventionele waarde-onderscheid tussen ’harde‘ en ’softe‘ programmering, of tussen de voorkeur van mannen en die van vrouwen, lijkt geleidelijk te verdwijnen. Fins onderzoek uit het begin van de jaren negentig liet nog zien dat wanneer kijkers zich over hun programmavoorkeuren uitspraken, ’mannelijke‘ genres hoger werden gewaardeerd dan ’vrouwelijke‘. In de kijkersgroepen van ons onderzoek kwamen dergelijke waarde-oordelen nauwelijks naar boven. Dit kan wellicht deels worden verklaard uit het feit dat alle deelnemers vrouw waren. Tijdens de discussies werd echter openlijk gesproken over specifieke voorkeuren voor soorten programma‘s en journalistieke stijlen en deze werden veelal gekoppeld aan ieders individuele persoonlijke belangstelling en levensstijl. Veel kijkers hebben een zeer brede smaak, die eerder gericht is op afzonderlijke programma‘s dan op bepaalde soorten programma‘s. Dit komt ook naar voren in andere recente studies van YLE over de waardering van het kijkerspubliek, die onder meer laten zien dat geschoolde en werkende vrouwen (uit dezelfde leeftijdsgroep als de vrouwen in dit onderzoek) niet zozeer uitgaan van bepaalde genres maar van programma‘s die hun aanpreken en bevallen.
Genres spelen geen rol, maar wel kwaliteit en identificatie
Onze analyse van de reacties van de vrouwen in de zes kijkersgroepen laat dus zien dat tv-genres er niet zo toe doen en dat vrouwen een voorkeur hebben voor programma‘s die aantrekkelijk zijn vanwege hun inhoud, stijl of benadering en die het mogelijk maken om verbindingen te leggen naar hun eigen belevingswereld. Zij zijn zelfs geneigd om dergelijke programma‘s in letterlijke zin ’in te passen‘ in hun dagelijkse wereld. Momenteel gaat het daarbij vooral om programma‘s met een hoog fictie- of entertainmentgehalte.
’Ik zie het [de pilot] als positief, want tegenwoordig zie je alleen die Amerikaanse entertainmentseries en alles wat getoond wordt is min of meer uit hetzelfde Amerikaanse hout gesneden, of het nu gaat om series of om films; in de pilot werd tenminste iets anders geprobeerd‘.
’Ik vind dat er absoluut alternatieven moeten zijn voor wat momenteel aangeboden wordt… Ik heb genoeg van tv omdat er niets anders te zien is dan Amerikaanse soaps en Amerikaanse films, terwijl ook de nieuws- en achtergrondprogramma‘s op Amerikaanse leest geschoeid zijn‘. (groep 5)
Uitdaging voor de publieke omroep
Het hier gerapporteerde onderzoek kan gezien worden als een uitdaging voor de publiek omroep: hoe kunnen diverse vrouwelijke kijkersgroepen worden bereikt op manieren die afwijken van die van de commerciële omroepen? Op grond van dit onderzoek en andere hier besproken onderzoeksresultaten, is het eenvoudig volgen van de commerciële karavaan mogelijk niet de enige of niet de beste oplossing. Kijkers zijn in toenemende mate media literate, geoefende kijkers, en gaan in hun keuze voor programma‘s uit van hun eigen voorkeuren. Als er serieuze en met zorg gemaakte alternatieven zouden zijn, geproduceerd op basis van gedegen onderzoek en na eerst grondig te zijn getest, dan is er geen reden om aan te nemen waarom vrouwen of groepen vrouwelijke kijkers niet zouden kunnen fungeren als doelgroep voor bepaalde feitelijke programma‘s. De huidige, nogal eenvormige programmering doet kijkers snakken naar iets nieuws.
Overlevingsverhalen? Suggesties voor vrouwenonderwerpen
Welke onderwerpen zou een vrouwenprogramma kunnen aansnijden? Als deze pilot een serie zou worden en het onderwerp ’romantische liefde‘ zou zijn, welke thema‘s zou je dan in de toekomst aan bod willen zien komen?
’Trouwen en het vinden van een man is niet noodzakelijk de droom van iedere vrouw…en ik zou dus ook graag iets zien over alleenstaande vrouwen en hun werk, of gewoon over hoe een vrouw al het huishoudelijke werk, haar beroep en alle andere zaken met elkaar kan combineren, van dat soort dingen dus…‘. (groep 6)
’We zouden niet opnieuw alle vrouwen in dezelfde programmaformule moeten persen; in plaats daarvan moeten we een spectrum aan mogelijkheden tonen, waaruit blijkt hoe de tegenwoordige vrouw haar leven kan leiden, een leven dat niet langer in die ene traditionele vorm bestaat, dat we nu vele mogelijkheden hebben. Dat zou interessant kunnen zijn‘. (groep 3)
Help ons te overleven
Veel deelnemers brachten naar voren dat zij graag zouden zien dat de media ’overlevingsverhalen‘ van vrouwen, of van mensen in het algemeen zouden laten zien, verhalen over de vele rollen en verplichtingen die de hedendaagse samenleving ons oplegt en die het leven tot een strijd maken. Het onderliggende idee lijkt te zijn dat de media niet alleen een forum voor informatie over ’alternatieven‘ zou moeten zijn, maar dat programma‘s ook actief moeten aansluiten bij en reageren op het alledaagse leven van kijkers en hoe programma‘s een bron van hulp kunnen zijn bij het begrijpen van de situaties en ervaringen die het leven voor iedereen in petto heeft. Omdat het thema van de pilot ’romantische liefde‘ was, werd dit door de deelnemers vaak genoemd in hun discussies en evaluaties over alternatieve beeldvorming op tv, zoals in de volgende citaten tot uitdrukking komt:
’ Ze zeggen dat tegenwoordig de helft van het aantal huwelijken eindigt in een scheiding… Ik weet zeker dat iedereen wel een geval van scheiding met vergelijkbare ervaringen [zoals in een verhaal in de pilot] kent. De scheidingsverhalen zijn uiteraard een van de belangrijkste onderwerpen in vrouwenbladen en dergelijke. Maar ik vraag me ook af waarom ze altijd over scheidingen praten, want de helft van de huwelijken is immers gelukkig‘.
’Ja, ze [de media] zouden vaker iets kunnen laten zien als ’dit is hoe we de crisis hebben overwonnen‘ en niet altijd dat ’we zijn uit elkaar gegroeid en ik bleef met de kinderen zitten en nu ben ik een alleenstaande vrouw die met een crisis kampt‘, enzovoort. Ik bedoel meer iets als ’onze relatie werkt, ook al hebben we veel meegemaakt‘.
’Ik dacht precies hetzelfde, vooral vanwege al die Bill Clinton verhalen, en dat er zo weinig programma‘s zijn die over goede huwelijken gaan. Er moeten andere soorten verhalen zijn, die niet gaan over mannen en vrouwen die hun partners bedriegen, maar die tonen dat er ook goede relaties zijn en andere dingen in het leven. Dat men positieve beelden zou maken over huwelijken en relaties‘.
’Ja, het is net als wanneer ze over al het geweld op tv praten en dat het de oorzaak is van al het geweld van tegenwoordig; dit is precies hetzelfde, als we steeds over die relatiecrisissen praten, dan gaan we ze ook in ons eigen leven zien, en hup, we hebben een crisis, laten we maar scheiden‘.
’En je zou dan ideeën krijgen en nieuwe gezichtspunten.. wanneer je die mensen ziet die crisissen hebben meegemaakt .. dat onze relatie helemaal niet op zijn einde loopt. Je kunt steun vinden in de ervaringen van anderen‘.
’Overlevingsverhalen, dat zou een goed thema zijn…‘. (groep 3)
Mengsel van informatie en entertainment
Behalve in ’overlevingsverhalen‘ van relaties vertelden de deelnemers in de kijkersgroepen ook dat zij geïnteresseerd waren in ’andere vrouwen‘- alleenstaanden en vrouwen in relaties, vrouwen van verschillende leeftijden die hun visies geven en het begrip en inzicht in de diverse fases in het leven vergroten. Een ander interessant thema dat werd genoemd was dat van vrouwen en mensen uit diverse culturen. Maar verrassenderwijs gaf niemand te kennen behoefte te hebben aan meer speciaal op vrouwen gerichte dramaseries en entertainmentprogramma‘s.