YLE Colloquia Latina

Mucius omnibus sodalibus salutem dat.
Legens optimum consilium a quibusdam sodalibus allatum, id est inter nos colloquendi uiua uoce, skype utentes aut similibus programmatibus, metui ut alios intelligerem loquentes ob pronuntiatum uarium adhibitum in uariis regionibus. Hanc quaestionem igitur ponere uelim: qui pronuntiatus nobis adhibendus est? Affertote quaeso uestrum consilium mihi.
auete atque ualete

M. Favonius Mucio Scaevolae s.p.d.
Permultae iam in hoc foro exstant epistulae, quae a sodalibus de quaestione a te proposita ad nos scriptae sunt. Inspice quaeso „Lingua Latina“ -> „Quaestio de pronuntiatione Latina“ et „de Latinarum litterarum pronuntiatione“! Maximi autem momenti Erici Palm

Rhumak Mucio sal.
novicius sum teque ceterosq sodales me benigne recepturos vehementer spero.
egomet illa machina vel programmate quod dicis non utor, sed de pronuntiatu rogatus nil alid ac istud consideretis horter: huc cum non modo sodales de terris in quibus Religio Romana dominatur conveniant, non necesse censeo ii cuncti, qui de regionibus cultu lutherano vel verbi gratia etiam Religione Graeca praeditis phoneticen italicam discant quo latino ecclesiastico vel constantinopolitano loquantur, sive illo pronuntiatu, quem Itali nostris in scholis studemus. Germanis v.g. profecto melius sit si pronuntiatu antiquiori utamur (quem in Italia "scientifico" vocamus), cum digramma "gn" una voce seu sono duarum litterarum in unam fusarum dicere nequeant, aliter ac nos, Iberi Gallique. Idem dico in ceteras gentes non quondam lingua nostra sub imperio usas. His omnibus addo id, quod universi fere magistri sonos "v", "c et g ex palatu" et "gn" nil extitisse apud et Romanos et Graios et Etruscos. En ne sim causa taedii longioris confirmo me pronuntiatum "scientifico" Italis dictum quocumque alio malle.
Di vos ament.
Littoriae, Latium, Id. Iun.
PS. FELICITER ITALIAE PRIMVM CERTAMEN SVOM VICTRICI!!!

Mucius Scaeuola sodalibus salutem
Iure quidem credo te locutum esse, Rhumak, etiam ego enim puto nobis utendam esse uocem qua utebantur Romani saeculi I a.Chr.n. (e.g. Cicero aut Lucretius), si bene intellego quid significes dicens pronuntiationem "scientifica". (ego censeo haec: c=k, g=gh italica, v=u italica, ae=ae, ph=aspiratio uerbi p id est flatus quidam, etc...). Aliae enim pronuntiationes sunt ut ita dicam quasi dialectales, cum a sonis praecipuis variarum regionum affectae sint. Et cum non credo unam umquam esse adhibitam pronuntiationem ubicumque, etiam in saeculis imperii romani, tum censeo optimam omnium pronuntiationum esse hanc romanorum Romae locutam I saec.a.Chr.n.
p.s.: Et ego sum nouicius, non meum est te accipere, sed accipi.
Vale

Mucius Marco Fauonio et aliis salutem plurimam
Legi nuntios quos mihi indicauisti, et gratias tibi ago pro illis, sed non intellexi qui exitus exiuit ex disputationibus uestris...
Quae pronuntiatio adhibenda nobis censes in loquendo inter nos uenientes a plurimis regionibus? Adsentirisne tu nobiscum, classicam pronuntiationem optimam esse ad intelligendam linguam latinam ubicumque?
Nam ego nequeo plane intelligere aliquas pronuntiationes, sicut illa anglica, quae nimis a illa classica differant (e.g. nequeo in expedito sermone intellegere sisa: pro kaesar)...
p.s.:ignosce mihi si non uidi hoc thema iam tractatum esse in aliis foris...
Omnibus salus

Marcus Mucio ceterisque sodalibus s. d. p.

Iam inde ab antiquissimis temporibus, Muci optime, usum loquendi sensim quidem, sed continenter mutatum esse constat. Neque mirum: ea natura est et temporum is cursus. Quam ob rem maximi momenti censeo esse, quid Ericus Palmén, philologus ille praestantissimus, in nuntiis suis # 4773 et # 4786 scripserit. Cuius verbis nonne quaestio ad exitum adducta videtur esse? In Latinitate quoque viva diversae videntur esse sermonis differentiae, quas perferri oportet, dummodo ea, quae dicantur, plane intellegantur. Caveamus ergo, ne sententiis nimis destinatis quasi intolerabiliter dogmatizando periculum arrogantiae subeamus.

Quod vero ad me attinet, equidem vocabula Latina magna ex parte eodem modo enuntiare conor (dico conor!) quo aequales Ciceronis. Ut paucis utar exemplis:

c = semper k (Ital. ch): „Caesar Ciceronem casu in circo convenit“ = „Kæsar Kikeronem kasu in kirko konvenit“;
g = semper (Ital.) gh: „ingenium“ = „in-gh

Rhumak Mucio ceterisq sal
Bene intellegisti pronuntiationem I saecli a.Ch.n esse quam per illam "scientifica" significaram vosq mihi adsensisse gaudeo.
Ceterun doceas quaeso, amice, qualis pronuntiatio britannica est? Architecturam studeo nec variis de pronuntiatibus peritus sum, sed illa tua epistula curiositatem meam non parum titillavit! Quomodo igitur Britanni pronuntiant? Sisa: pro Caesar? ergone pronuntiatu linguae suae in linguam alienam utuntur? Potesne mi describere pluribus exemplis? Scisne et aliquid aliud aliis de pronuntiatibus miris in Europa vigentibus? Ignoscas mihi adurgenti, sed ad hunc diem usque modo scientificum ecclesiasticumque noveram...
Vale et valete

Mucius suo carissimo Rhumaki et omnibus cultoribus latinitatis s.
Libenter quod scio de pronuntiatibus tibi explicabo, cum et ego non omnino peritissimus sim.
Pronuntiatus linguae latinae scilicet in tempores uariauit, nec umquam omnibus locis idem fuit. Nam omnes populi a romanis capti, qui usi sunt lingua latina, plus minus priscarum eorum linguarum sonis inquinauerunt locutionem latini in suis regionibus. Et haec priscae uoces causa fuerunt partim linguarum "romanzarum" hodiernarum, quae non a latino tantum ortae sunt, sed etiam a ueteribus linguis localibus.
Ipse pronuntiatus restitutus, aut scientificus, haud dubie non adhibitus est ubicumque et in I saeculo a.chr.n., sed rure alio sono dum alio in urbe, et in prouinciis alio, alio in Italia, et iterum alio plebs alio docti utebantur. Vide exempli gratia carmen illud catulli LXXXVII, ubi Arrium deridet suo pronuntiatu aspirato, quem probabiliter dialectos erat, sicut et nunc Tusci dicunt italice "la mi hasa" pro "la mia casa". Igitur etiam tum multi dialecti aderant in imperio. Pompeis inuentus est nummus scriptam referens "emberator" pro "imperator". Nonne tibi quoque similis uidetur sermoni neapoletano, qui dicit "emberātòre" pro "imperatore"?
Vtut res sese habet, principales pronuntiatus sunt ille restitutus et ille ecclesiasticus, cui ecclesia romana semper fauit, et quo usus est paene per omnem medium aeuom.
Sed in multis regionibus latinam linguam homines pronuntiauere normis suae linguae natalis, ita nati sunt pronuntiatus "nationales", qui miscent sonos praecipuos nationis linguae latinae. Sic "caesar" legi potest "cèsar" in Italia, "sesàr" in Francogallia, "sèsar" in Hispania, "kaesar" in Germania, "sisà:" in Britannia aut in Statibus Unitis Americae...
Similiter anglice pronuntiabitur "rosae"=> "ròusai" cum "r" gutturali, fere inintellegibilis illi qui soleat eam pronuntiare palato, "patientia"=> "peishènsia" (nequiui optime reddere sonum, sed intelligere eum potes ex anglico pronuntiatu) etc...
Si magis scire cupis uide quaeso etiam
http://www.ostraca.it/pronlat/index.htm
aut
http://www.zacinto.it/pronuncia_latina.htm
Spero me tibi utilitati fuisse,
Aue atque uale quam maxime

M. Favonius sodalibus sal.

Quod ad quaestionem a te, Rhumak, propositam attinet, quam paucissimis haec:

Utilis videtur liber quidam Britannice scriptus, cuius saepe in hoc foro mentio iam facta est:

W. Sidney Allen: Vox Latina, A Guide to the Pronunciation of Classical Latin, 2nd ed., Cambridge 1978.

Equidem magni momenti esse puto imprimis „appendicem B“, qui inscribitur „The pronunciation of Latin in England“ (p. 102-110).

Ecce Iosephi Iusti Scaligeri (1540-1609) verba, quae quamvis ad saecula praeterita pertineant, tamen digna videntur esse, quae describantur:

„Anglorum vero etiam doctissimi tam prave Latina efferunt, ut ... quum quidam ex ea gente per quadrantem horae integrum apud me verba fecisset, neque ego magis eum intelligerem, quam si Turcice loquutus fuisset, hominem rogaverim, ut excusatum me haberet, quod Anglice non bene intelligerem“ (op.cit., p. 108).

Nostris vero temporibus rem longe aliter se habere suspicor.

Valete.
XVIII K. Iul.
Ex Cornicum Campo.

Mucio M.q Favonio ubicumque sal
de pronuntiatuom diversitate numquam suspicatus eram, praeter duorum solitorum, in nationibus externis: nam populos linguis neolatinis usos omnis more constantinopolitano loqui, germanicos econtra restituto semper credidi ac simul illis et eos populos, velut Graeci, quicumque sonos "c" e "g" et "gn" ex palatu pronuntiare nequeant, etsi, quantum ad Graecos, IV ante annos Achaiam cum condiscipulis visens ducem itineris nescioquid latine recitantem audivi sermone ecclesiastico, quod sum miratus. Ceterum de variationibus non europaeis, sed italicis iam aliquantulum noveram a libello, qui nescio an sit intra Italia editus tantum an et foris (egomet Romae in statione Terminorum emi), sed quem utcumque omnibus suadere volo, cum sit sapidissimus optimeq compositus: "GRAFFITI LATINI" (EPIGRAMMATA LATINA PER GRAPHIVM), a Luca Canali et Viligelmo Cavallo conlectae scripturae parietales Pompeianae, ed. BUR 2001. ex quo has voces sermonis neapolitani simillimas excerpo:
"iamus" pro "eamus" (neapolitani "iamme" dicunt) et em distichon
vasia quae rapui quaeris formosa puella:
accipe quae rapui non ego solus. Ama.
ubi vasia pro basia stat (neapolitani "li vase" dicunt.
Gratias denique plurimas tibi, mi Muci, ob situs commendatos et tibi Favoni pergrate propter libros: et in Giordano Bruno aliquid de malo sermone britannico legi, sed eo malos magistros tantum uti putaveram et pro salacissimi illius Dominicani malignitate ea verba habui!
sit vobis bene semper

Omnibus sal
Adamati sodales, vobis tantum mi cito auxilio pote esse, aliter diutius requirendum erit. In foro civitatis meae duos libros inveni, quorum alter editio venetiana tragoediarum Senecae anni MDCCCXLV est, alter horna editio epigrammatum Martialis, quae tribus metris composita sunt: disticho elegiaco, endecasyllabo phaloecio et tertio metro mi quidem ignoto de quo in unico libro quem de metrica habeo (qui autem de metrica lyrica tantum, et ista epigrammata et tragoediae sunt!) nil repperi. Quid, si quos versus praebuero vosq accentibus iustis in sedibus praeditos remiseritis simul, si pote, schemate metrico?
en igitur Martialis epigramma I, X:

Petit Gemellus nuptias Maronillae
et cupit et instat et precatur et donat.
Adeone pulchra est? Immo foedius nil est.
Quid ergo in illa petitur et placet? Tussit.

Quantum ad Senecam, en scenae I actus I Herculis furentis primi IV versus:

[i]Soror tonantis (hoc enim solum mihi
nomen relictum est) semper alienum Iovem,
ac templi summi vidua deserui aetheris
locumque coelo pulsa pellicibus dedi.

et versus chori thebanorum

Iam rara micant sidera prono
languida mundo: nox victa vagos
contrahit ignes: luce renata
cogit nitidum Phosphoros agmen: (...)

Iam gratias vobis plurimas ago me tenebris educturis ignorantiaeque ignoturis!
curate quam maxime valeatis.

Salve, Rhumak!

Forsitan liber ille, quem nobis proposuisti, in Germania veneat; epigrammatis, imprimisque iis, quae Pompeiis reperta sunt, maxime delector.

Senecae vero Martialisque versus, quos ad nos misisti, hoc modo scandi:

I) Seneca: Verba Iunonis (Herc. 1 – 4): iambici trimetri

„Sorór Tonántis // (hóc ením solúm mihí [hŏc = hŏcc!]
nom

Saluete amici!
Optime responsum esse censeo tuae quaestioni ab optimo Marco! Egomet quid dicerem non habui, cum non multum peritus metricae sim, omnis pendeo enim ex libris scholae...
Vtut se res habet, curiosus factus sum a quaestione a Marco posita: quam declinationem nomen tuum sequitur? Te ego quoque oro ut explices nobis, etiam mihi enim dubium in mentem uenit.
Valete omnes semper

Mucio Marcoq lectissimis ubicumque sal
simul architectura mea, mi urbanissime Marce, Musis colundis tantulum temporis concesserit, quae suades, ut plura e libris requiram, alacriter pergam (neique concesserit, ipse eripiam!! ): sat iam scilicet tenebrarum docta littera tua fugavit, plurimasque ago gratias.
Quod ad pseudonymon meum, statim explanabo:
Rhumak vel Rumak verbum etruscum est quod simpliciter "romanum" significat. Tale extat, quoniam Etrusci quam minime vocali "o" utebantur, quae fere omnia alienis e linguis adquisita in "u" vertebant. R litteram, propter antiquam originem graecam, saepius adspirabant in morem hodie Hispanorum (e.g. rosa > rròsa), unde rhum- ex rom-, et ex hoc elucet quare Tusci hodierni litteras de gutture in illum morem adspirent (et forsan ille Arrius, mi Muci, qui "chommoda" dicebat, gente quadam etrusca oriebatur); etiam illa desinentia -ak a graio sermone oritur, ut in kyri:ak:òs = kyrìou, idest domini, ad dominum pertinens, et hac in omnia nomina gentium e nominibus civitatum desumpta utebantur. Rhumak ad VI declinationem pertinet, unde ita declinandum etrusce est:
NOM, ACC, VOC Rhumak
GEN Rhumaks
DAT, ABL Rhumaksh(i)
LOC Rhumaksthi
declinatio latina huius etruscae simillima III est: unde Rhumak, -is optimum videtur.
Romanus et familia Romana ortus tamen avom Tarquiniis magna civitate etruscorum (etr. Tarkhnei, -al, V decl.) natum habui, cuius iampridem familia ibi vivebat. In memoriam huius avi mei stirpisq eius, cuius imago me iam parvulum studiosissime cultorem illius nobilis Populi et praesertim eius linguae effecit, hanc duplicem originem meam in unum verbum confundere mihi visum est. Ignoscatis prolipsitati, sed simul aliquid de Etruscis carissimis enarrare possim ex anima gaudeo!!
Sin verba mea taedio non fuerint, ut spero, sed stimulo curiositatis, ecce opera - eheu perrara - unde pauca quae scio (non tamen satis pauca ut facile plerasque inscriptiones, nisi difficiliores, interpretari nequeam ) edidici:
1. Giuseppe Foscarini "La lingua degli Etruschi" (De lingua Etruscorum) non memini cuius editionis nec ad manum liber est (quo in opere et acutissimis argumentis origo graeca etruscorum comprobatur etiam de mythologia excerpto processu requisitorio, cui explicando auctor gratissimam narrationem praebet, in qua quomodo originem laconicam etruscorum eorumque nexum cum bello Troiano reppererit ac simul eo de mytho cenae Atrei diem exactum obscurationis totius solis a Laconia visae ab Observatorio Greenwhich confirmatum arguerit, ex quo principia belli Troiani itinerisque etruscorum a Laconia ad Italiam habita sint maximo nitore exponit - utinam perlegere possetis: quanta enim curiositas vestra titillaretur, si Italicarum gentium antiquitates vestra intersunt!)
2. Nino Boriosi, "La lingua etrusca senza più mistero" ("De lingua etrusca iam patefacta"), editrice Gaggi, opus varie documentis grammaticis lexicalibusque praeditum.
Si quid et aliud opus vel situm interretialem eadem de re conscriptum/institutum indicare potestis, sum vobis in perpetuom beneficio obligatus.
ETRVSCVS HOSTIS SANE, PERDVELLIO NVMQVAM!
Iam multa nox inficit lumina velo ac dormitum abire necesse factumst.
di vos servent.

Mucius Rhumakshi suo sal.
Quam mirabile pulchrumque studium tuum est, mi optime Rhumak! Etruscae linguae et culturae enim nemo adhuc studiosus repperi. Vere curiositatem meam titillauisti, et fateor me putauisse ferme nihil nos scire de lingua etruscorum, et parum de eorum cultibus. Pro certo habeas me quaesiturum quosdam libros huius argumenti, si inuenire quibo. Magis scire enim de Etruscis uelim, qui pars fuere populi Romani nonnulla, cum multas coniunctiones cum iis habuissent et plus uno reges dedissent Romanae ciuitati. Euge igitur tibi, profecto qui lepidissimis disciplinis studes!
plurimum uale