YLE Colloquia Latina

salvete, amici!

cum sentiam Latinitatis postumae -quam voco-, imprimisque Latinitatis novae vocabularium esse parum uniforme, parumque definitum aliquibus in locis...et immo inops ad quasdam notiones distinctius significandas; maximi quidem momenti censeo de rebus lexicographicis etiam curare, quippe qui linguam Latinam nostro tempore usurpemus, ut homines Latine peritiores judicium scientificum, ut ita dicam, de vocabulis novis faciant.

praeterito Martis die, cum Gadibus essem circulum Latinum participans, inter sermocinandum, de etymologia verbi quod Castellanice "ducha", Francice "douche", Italice "doccia" et aliter aliis in linguis, et verbi temporalis "duchar" egimus, et putavimus si in tarda Latinitate vocabulum exstitisset, etiamsi nullum scriptum testimonium exstaret, tunc jure accipiendum esse:

quidam professores, Gaditani gregis Latine loquentium sodales, qui circulum participant, hypotheses quasdam fecerunt. qua quidem in re, hypotheses fingi possunt, puto, ex vocibus linguarum Romanicarum.
sic enim, conjectum est nomen substantivum q.e. "doccia" originem verisimiliter cepisse ab aliquo vocabulo desiderato, forsitan: "ductia".
quod substantivum feminini generis a verbo tardae Latinitatis "ductiare" originem verisimiliter cepit, ut professor Ioachimus Pascual mihi dixit, quod quidem verbum temporale a substantivo forsan derivatum sit quod est "ductio-onis" vel a "ductus-us", a verbo q.e. "ducere", cujus substantivi sensus aliquis est aquae “canalizatioâ€

M. Favonius sodalibus, imprimis Iarcio salutem.
Equidem verborum novandorum cupiditati artissimum vinculum iniciendum esse censeo. Quamvis summa cum diligentia atque doctrina de etymo vocabuli "ducha" disputaveritis, tamen ea res magnam habet obscuritatem. Qua de causa vocabulum illud „ductia“ in verborum novatorum indicem inserendum esse nego. Quid igitur?
Ne longus sim: haec habeo, quae proponam:
-aqua (superne) desiliente (sive defluente) lavari;
-aquae deiectu lavari (cf. Sen. ep. 56, 3; Lex. rec. Lat. ed. C. Egger).
Vocabulum lavationis pluviae sane aptum esse arbitror.
Cum rem minime transactam esse appareat, pergamus oportet disputare.
Valete. VI Non. Iul. Crefeldiæ.

Mercurius Iarcio Marcoque s. d.

Nec me professor Ioachimus ille Pascual convincere potuit, ut vocabulum illud "douche" de Latino <ductia> originem capere crederem. Ubi enim sunt loci operum litterariorum medii aevi, aut testimonia alia, quibus haec derivatio quoquomodo confirmetur? Ceteroquin nobis inquirendum est, quid de vocabulo illo in dictionariis etymologicis Germanicis, Castellanis etc. philologi scripserint. Valete. Vardae (Varadini), in terra Jazygorum, die VI. Nonas Iulias.

Tiberis Iarcio,Marco,Mercurio s.d.
In nonnullis paginis interretialibus,cum adnotationes etymologicas ad vocem "doccia" vel "douche" quaesiveris, nihil invenies nisi illud "ductia", cuius quidem ulla testimonia deesse videntur. quod non mirum est, quia tale "instrumentum lavatorium" apud Romanos non in usu fuisse opinor.
qua re perfacile potest fieri, ut vis ac sensus verbi ductiae, si modo id exstiterit, multum differat a recentibus verbis, e.g. "doccia".
quid ergo? "lavatio pluvia" mihi quoque aptum esse videtur, quamvis equidem "irrigationem dispersivam/aquam dispersivam" disputandam proponere ausim, scilicet haud ignarus illud quoque "dispersivam" litteris antiquis non confirmari.
"aquae deiectus" parum aptum mihi videtur (audaciae meae , mi Marce,quaeso ignoscas), quia hoc verbo cadentes fluminum aquae significantur, sicut Nili, Rheni et al.
valete!
IV.Non.Iul.
Aquis Aequimontanis

Marcus Iarcio, Mercurio Tiberique, sodalibus suis rerum etymologicarum studiosissimis s.

Quod ad „aquae deiectum“ attinet, mi Tiberis, nunc prorsus tibi assentior.

„Aqua dispersiva (lavari)“: bene! Verbum enim spargendi eiusque composita (aspergere, conspergere, dispergere) aptissima mihi videntur esse ad eiusmodi lavationem significandam: „aqua (desuper) dispersa lavari“ etc. Vos quid censetis?

Nunc Mercurio nostro auctore ad stemma vocabuli Germanici „Dusche“ (cf. Duden, Etymologie, Mannheim 1963, p. 124):
Dusche (saec. XVIII/XIX) < douche (Francogall.) < doccia (Ital.) < doccione (?) [ut portone : porta, ita doccione : doccia ?] < ductio / duction-em. Vocabulum igitur ductum videtur esse a ducendo. Tamen verbum illud novatum „ductia“ audacius esse puto quam ut civitate donandum sit.

Quam laetissimum vobis exopto diem Solis.
V Non. Iul. Ad Cornicum Campum.

nullum antiquum testimonium scriptum ad nos pervenisse videtur, ubi vocabulum ductia-ae, f., nedum verbum temporale ductiare, a quo id vocabulum derivatum esse creditur, innotescant. ex quo tamen non necessario colligendum est nunquam ea vocabula in lingua Latina fuisse. fieri enim potest, ni fallor, ut in antiqua lingua Latina, dum sermo vernaculus esset, vocabula quaedam non usurparentur ab ullis scriptoribus. fieri etiam potest ut vocabula adhiberentur a nonnullis scriptoribus, sed eorum scripta posteris tradita, rebus adversis, non essent.
tamen, e forma verborum quae nunc temporis habent linguae Romanicae, antiqui verbi Latini forma generaliter conjici potest.
quaerendum tamen sit de veriloquio vocabuli Italici “docciaâ€

Iarcius omnibus s.p.d.

ignoscatis mihi, spectati amici, ob mendum quod praeceps et celeriter scribens in superiore epistula feci.
etenim, ubi scripsi "probo vero olim propositae locutiones..." scribendum scilicet mihi erat "probo vero olim propositas locutiones...".

optime valete!

Mercurius sodalibus s.

Et ego, me auctore dictionarium etymologicum Hungaricum e mea bibliotheca assumpsi;* vocabulum enim illud per Germanicam aut rectius Bavaricam-Styriacam linguam (in formis 'Dusche' - 'Tusche') etiam in nostrum sermonem in forma "tus" acceptum est; quamquam illud Hungarico vocabulo "zuhany" a linguae nostrae novatoribus invento postea feliciter abtrusum. In quo dictionario legitur vocabulum istud (tus > Tusche) ex Italico "doccia" ('canalis', 'imbrex', 'colliciae' ac postea 'lavatio pluvia') derivari posse, quod autem verbo 'docciare' ('fluere') originem suum debere.** Quibus perlectis iam magis eo inclino, ut vocabulum illud 'docciam' vere aliquo modo a verbo "ducere" ortum esse exsistimem; res vero etiamnunc perplexissima mihi videtur. Sed quod Iarcius dixit, et mihi placet: scilicet quod vocabulum "ductiare" in sermone vulgari "canalizare" significabat, a quo illud "ductia" ortum est. (aut vice versa?)

Quod vero ad "ductiam" linguae neolatinae admittendam attinet, hoc consilium vehementer dissuadeo. Quid? quod vocabulum illud regulis sermonis Latini repugnat. E verbo enim "ducere" haud aliter vocabulum creari potest, quam inclinamentis -io (ductio), sive -us (ductus) adhibitis; minime vero cum "-ia".

Quae cum ita sint, vocabulum "ductio" dignum mihi videtur, ut in considerationem assumatur: cum simile est illis vocabulis "doccia", "douche" "Dusche", tamen, si grammaticam Latinam spectas, rectum illud est ac facile potest intelligi. Valete. Budapestini, d. V. Nonas Iulias.

* A magyar nyelv t

Tiberis Mercurio s.d.
non dubium esse persuasum habeo, quin ea vocabula (doccia, douche et al.) originem suam a "ductione" trahant. tamen non fieri posse censeo, ut hoc verbo utamur, cum id instrumentum nobis significandum erit, quo in balneo utimur corporis abluendi causa. nam ut in superiore nuntio meo dixi, sensus verbi ductionis illi instrumento, cuius significationem quaerimus, minime par est, praesertim cum "ductione" aliqua fistula aut canalis significetur, quo aqua ducitur, dissipatio autem aquae,quae illi instrumento propria est,prorsus neglegatur.
ex quo evenit, ut in verbis eligendis sensum eorum potius respicere debeamus quam originem .
vale !
V.Non.Iul.
Aquis Aequimontanis

Mercurius Tiberi s. d.

Liceat mihi nuntium meum priorem citare:

"Hoc foro iam saepius opinionem meam declaravi de modernis vocabulis in Latinum convertendis: scilicet unum vocabulum uno vocabulo Latine esse reddendum; significationem porro novi vocabuli claram ac conspicuam esse oportere. Exempli gratia 'internet' rectissime vocabulo 'interrete' translatum est, non expressione quadam longinqua ("organisatio electronico-computatoria, qua...")."

Duobus ergo, sive - quod di avertant! - pluribus vocabulis Latinis unum vocabulum hodiernum (e. g. Dusche) converti posse nego; hoc enim facto aliquis dicet linguam Latinam esse tam vestustam ac obsoletam, ut nova vocabula in eo sermone nisi periphrasi describi non possint. Certe concedo equidem vocabulum "ductio" non ex omni parte aptum; sed videte hoc vocabulum:

dispersorium -ii n.

locus enim hoc vocabulo significatur, ubi aqua dispersa, sive disperse deiecta lavari possumus. Ad analogiam vocabulorum 'lavatorium', 'oratorium' etc. Quid de eo censetis? Valete. Budapestini, d. IV. Nonas Iulias.

"dispersorium" mihi potius significare videtur instrumentum illud ad caespitem sive herbas aquis dispersis irrigandam quam ad corpus "ductia" lavandum....
sed video hac in re consensum fieri non posse.

optime valete

ad herbas irrigandas...

Mercurius Jarcio s. d.

Erras, amice, quia instrumentum illud magis "dispersor" (-oris m) nominandum est. Cum inclinamentis enim -orium, sive -arium loci, non instrumenta significari solent: vide etiam sudatorium (!), caldarium, frigidarium, tepidarium, quae partes sunt balnearum Romanarum. Vale. Ibidem, eodem die.

salve!
inter modernos Latinitatis cultores sunt qui autument substantiva verbalia personalia, sicut illud "dispersor" potius ad agentes, id est ad homines, quam ad machinas pertinere atque spectare.
sunt etiam alii qui vocabula in -orium finientia adhibeant non solum ad locos, sed etiam ad instrumenta significanda, sicut "motorium" (sc. instrumentum), et immo "computatorium" (sc. instrumentum).
utique, si "dispersorium", propter verbi formam, nequaquam instrumentum significare potest ad herbas aquis dispersis irrigandas, nedum significare possit "instrumentum ad corpus aquis canale ductis abluendum". adde quod locus ubi "lavationem pluviam" seu "ductiam", -sit venia verbo-, sumere solemus est balneum, seu cella intima (etiam forsitan "lavatorium" nominari possit, etc.).
insuper "dispersorium" mihi nunc ipsum aliud significare videtur, e.g. locus ubi raedae automatariae aquis dispersis abluuntur et nitidae redduntur.

dolendum autem est quod neque consensus neque auctoritas ulla exstare videtur inter eos qui Latinitatis lexicon temporibus novis aptare curant. non exstat Institutum "internationale" ubi homines Latine peritissimi de verbis novandis, conficiendis, inducendisve in thesaurum Latinitatis novum disceptent.
vota quae inde ab anno 1956º, occasione conventus Avennionensis, prolata sunt nondum res vera facta sunt.

ad tempus igitur, in lexico Latinitatis novae, sunt multa synonyma quia alii aliter res novas Latine significare malunt. et immo nonnulla verba nova sunt quae aliter aliis significent.

utique, quamquam vocabularium Latinitatis novae est parum uniforme, parumque definitum et immo inops, aliquibus in locis, gaudeo quod etiam rebus adversis, omnia fere Latine, licet varie, dici possunt.

optime vale

Mercurius Iarcio s. d.

Numquam audivi vocabula 'motorium' (?) aut computatorium (??), solummodo "motor" et "computator" aut "computatrum". Quod ad alias rationes (?) tuas attinet, illas nec intellegere, nec acceptare potui. Vale. Ibidem, eodem die.