YLE Colloquia Latina

Lucius omnibus sodalibus s.d.p.

Scire uolebam de terminibus in nominibus hodiernis adhibendis. Id est, Romano quodam uiro erant tria nomina, praenomen, nomen, cognomen, ut omnes optime nouimus, cum ordine uariato secundum usum. Ipse demirabar quid nobis nominandum esset. Exempli gratia, mihi est nomen hoc: Lucius Amadeus Ranierius. Anglice dico Lucium 'nomen primum' ("first name"), Ranierium 'nomen ultimum' esse ("last name" siue "surname"). Sed est alia res antiqua. Fuit M. Tullius Cicero. Ipsi nomen gentis Tullius fuit, Marcus praenomen communissimum. At dum Ciceroni nomen gentis fuit in secundo loco, mihi secundum siue 'medium' nomen est "Amadeus," quod raro praebeo, cum nomen tertium meum seu 'ultimum' ut gentis nomen Romanae est. Re uera, Tullius fuit nomen multorum Romanorum, et Cicero cognomen a patre traditum, familiae commune.

Nihilo setius ceseam praenomen Romanum uti 'nomen primum' hodiernum esse, nomenque antiquum ut 'nomen ultimum'. Sed deinceps quid de nomine medio Anglico? Cognomenne Amadeum appellem?

Optime ualeatis omnes,
Lucius,
Die Lunae ex Bethlehem die III post kal. Apr.

Ericus Palmén Lucio Equiti s.d.p.
Systema nominum hodierno dissimile Romani antiqui habebant: sicut ipse scripsisti, oratori Romano clarissimo praenomen erat MARCUS, nomen gentilicium TULLIUS, cognomen CICERO. Cognominibus rami diversi eiusdem gentis distingui solebant. Pro notissimo ramo gentis Tulliae, quae inde a regum aetate originem trahebat (paenultimus enim regum Romanorum fuerat Servius Tullius), sine dubio haberi possunt Tullii Cicerones; sed praeter eos erant etiam alii Tullii minus celebres, e.g. "Tullius Rufus quaestorius, qui pilo traiectus consulto a milite interiit" (Bell.Afr.85,7 ). Cognomina haud raro plura erant et ob praecipua merita tribuebantur; e.g. Publius Cornelius Scipio rebus in Africa bene gestis etiam Africanus nominatus est.
Quod ad AMADEUM attinet, id non cognomen, sed potius alterum praenomen tuum est, quali Romani antiqui uti non consuerant. Vale!

Lucus Eques Erico Palm

Herimannus Luco Equiti omnibusque sodalibus sal.

Opinionem meam de accentu verbi "Amadei" aperire velim.
Orpheus, Perseus, Theseus etc. Graecis in èu accentum ferebant, Latine in prima syllaba - hoc in scholis docetur. Nihilominus in lingua Italica hodierna Graecorum non Romanorum mos observatur, e. g. Orfèo; idem accidit in nomine "Amadèo" vel "Amedèo", similitudine verborum hodie adhibitorum.
Inde pronuntiatio in ceteris linguis.
Unde mos hic? Hoc arguerim, Italicum sermonem non tantum neo-Latinum sed etiam paululum neo-Graecum esse, nam Graece per saecula in coloniis Italiae meridionalis loquebantur. Raro historia linguarum recta procedit.
Valete!

Novocomi, Nonis Aprilibus MMVI

Lucius origine Italus Italo uero Herimanno s.d. omnibusque sodalibus.

Censes Italos consuetudine Graeco uti, sed egomet sic non puto: nomina prope omnia Graeca quae Italice habemus locutione Latina effamur. Exempli gratia, "Omèro" dicimus Italice, et Romani 'Homèrum.' At Graece Hòmeros appellatus est summus Graecorum poeta. Scripsisti Orpheum, Perseum, Theseum aliaque nomina huius formae scilicet in 'èu' accentum tulisse Graecos, dum Romanos Latine in prima syllaba, hoccque in scholis docuisse (confiteor nesciam quas scholas, antiquas hodiernasue). Sed hocc, dum uerum, non omnia explicat, Romani enim ut scribebam melius habebant haec nomina accentu Graeco, id est in 'èu'. At ut tale effectum agerent, 'e' uocalem longam dici opus fuit. Legamus igitur uersum XV in Ouidii libri II Amorum carmine VI:

quod fuit Argolico iuvenis Phoceus Orestae

Videmus haec hexametra, quibus pes quintus ex una syllaba graui ('grauem' 'leuem'que ut Vedici Indici Antiqui scripsere adhibeo ut syllabae longitudinem significem, ne confusionem faciam cum uocalum longitudinibus) et duobus leuibus constat: -CE- longam 'e' uocalem habet, -VS breuem 'u', O- breuis est scilicet. Et in dictionario meo apud nomina omnia Graeca, quibus 'eus' ultimae litterae sunt, aliae formae cum 'eu' longis notis ostenduntur. Non semper adhibitae sunt hae formae, sed sat saepe uti Itali eas accepissent, namque illud Orfèo nomen plane morem traditum monstrat.

Sed quid de nomine Latino 'Amadeo'? Etiamsi Itali quibusdam consuetudinibus utuntur, Amadeus primum Latinum fuit nomen. Graecis nominibus auctoribus, coniicio Amadeum 'e' longam habere, ut sonum naturaliorem retineat. Vosmet?

Vale atque ualete,
Lucius, eodem die.

P. S. Amabo, Herimanne, non intellego tui oppidi nomen, id est nescio quidem quod Italice sit.

Gastón sodalibus de accentibus disputantibus s.p.d.

Quid de nomine "Cátulo", quod saltem in Argentina, ut nomen hodiernum "Cátulo" est, ut antiquum "Catúlo"?

Valete!

Lucius sodali Gastón s.d.

Equidem nescio quin "Cátulo" dicatur. Sed CATVLLVS poeta Romanus, seu Hispanice "Catúlo," fuit. Latine uero CATVLVS, cui accentus in prima syllaba est, "puppy" Anglice sibi uelit, id est canis pullus, et inde IVVENEM significare potest. Fortasse nomen Hispanicum "Cátulo" hoc sibi uelit.

Vale,
L. Amadeus, die Mercurii ex Bethlehem V die post kal. Apr.

Gastón Luco Equiti ceterisque s.p.d.

Nomen "Cátulo" rarum est in Argentina atque eum credo in Hispania omnino peregrinum esse. Origine Italicus fortasse est, nam multis nominibus Italicis hic utimur. Si Latine "Cátulus" est, Hispanos poetae nominis accentum in secundam syllabam posuisse videtur, nam nomen "Cátulo" alienum est illis.

Valete!

Herimannus Lucio salutem dicit

Me piget a me tibi contradicendum esse. Non desunt enim exempla nominum Graecorum, quae Italici hodierni Graece enuntiare malunt: exempli gratia duo philosophi Anaximĕnes et Heraclītus apud nos "Anassìmene" et "Eràclito" appellantur.
Exemplum autem a te citatum incorrectum mihi videtur: nam "Phocēŭs" tribus syllabis constat (Graece "Phokeios"), quarum altera ex diphthongo "ei" reddita, aliter atque v. g. Orpheus (Orpheus). De nomine denique Amadeus, non puto illud apud scriptores antiquos compertum esse, sed saeculo XI apparuisse (tunc enim principes Sabaudiae ita appellari coeperunt), ut artificiosam conversionem nominis Graeci "Theophilos", ex duobus verbis "amo" et "Dĕus" compositum.

Novocomi vivo, in oppido Langobardiae septemtrionalis, apud fines Helveticos; hic Plinius senior et iunior orti sunt. Hodiernum nomen oppidi est "Como", sicut antiquum "Comum", quod coloni Romani tunc commutaverunt, cum novum oppidum munitum exstruxerunt.

Vale quam optume!

Novocomi, a. d. V Idus Apriles.

Lucius Hermimanno s.d.

Certo consentiri potest nomina Graeca quae lingua Italica continentur et accento Graeco et Latino uti. Tibi tot alia exempla praeberem: Xantía "Sàntia" Italice habetur, etc. Errorem uero de PHOKEIOI cito fatebor.

Multa mihi sunt dictionaria linguae Latinae, inter ea quoddam Italicum ("di Raffaello Bianchini e Onorior Lelli") quod Orpheus ostendit cum accento circumflexo supra 'eu' diphthongum, et ita sunt omnia alia, aliud Italicum, alia Americana — duas formas Romae antiquae exstitisse satis constat. Haec hactenus.

Mihi est difficultas 'eu' in AMADEO uocabulo non diphthongum sed duas uocales breues esse; itaque regulam, seu ruptionem eandem non habere potest. Sed nihilo setius quid reconciliem nescio.

"Como" bene cognosco! etiamsi Nouocomi nondum adfui, spero me cum denuo iter Italicum facturus sum et Nouocomum profecturum esse.

Vale

Herimannus Lucio Equiti sal.

Tibi diem Paschae optime complere optans, gaudeo te de oppido meo iam te audiisse. Si vero Italiam visitaveris, libentissime te videbo, si nuntium privatum per colloquia haec miseris, et mirabilia oppido lacusque nostri ostendam. Vale!

Novocomi, a. d. XVI Kalendas Maias.

Lucius Hermanno s.d.p.

Et tibi sanctissimam felicissimamque diem Paschae exopto! Benigne dicis meque spero occasionem inuenturum Nouocomum peruenire si mox iterum Italiam profectus ero. Sescentas gratias tibi ago quod sic beneuolus es, ac tibi item offero si umquam per rura Pennsyluaniensia uaseris ut prata siluasque nostras ostendam.

Vale atque uale!
Die Solis ex Bethlehem a.d. XVI Kal. Mai.

L. Amadeus omnibus salutem.

De Vergilio nomineque suo cogitabam. Cum quis eum uocauisset, VERGILI ei dixisset, id est forma uocatiua utens. At quid de accentu deque regulis accentuum apponendorum? Accentusne nominatiuus retenetur? : Vergíli, ut alias legi, an V

Ericus Palmén Luco (an Lucio?) Amadeo Equiti s.d.
Nimirum in vocativo casu VÉRGILI pronuntiare oportet, id est accentus in antepaenultima syllaba collocatur, quae in hac forma simul est prima syllaba. Genetivus eiusdem nominis potest esse aut VERGÃ

M. Favonius Ericum Palm