YLE Colloquia Latina

Hic antique fabulae romanae collocare possumus...

De misero testudinis exitu

Olim testudo volare cupivit. Quare convenit aquilam ;sed illa
magna patentia ita dissuadebat:
-Non apta es volandum –inquit.
-Quidni?Habeo,ut aquilae, nostrum.
-At alas non habes.
-Brachia mihi pro alis erunt.
Testudo, in sua stulta sententia perseverans, aquilam rogavit:
-Me sublime leva, et tunc demitte ;cauda et brachia me sustinebunt.
Aquila sublime testudinem levavit et ex alto demisit ;at illa per
auras frustra brachia iactavit et cumi morta iacuit

De aegroto et medico

Olim agricola in morbum incidit et medicum vocavit.
-Ex qua corporis parte laboras?-medicus rogavit.
-Ex stomacho laboro-respondit aegrotus.
-Quem cibum eri sumpsisti?
-Ficos corruptas edi.
Medicus, hoc responso audito,praescripsit
ut oculis medicinam adhiberet.
-Cur medicinam oculis adhibere vis,
quos sanos habeo?
Cui medicus:
-Si oculis bene utereris,non ficos corruptas edisses

DE ASINI CIBO

Homo quidam asinum una stipula nutriebat.
Cotidie enim ad illum stipulam ferebat,
ad eius pedes iaciebat, haec verba adens:
-Haec stipula tibi cibus erit; ego enim, tuus dominus,
tibi,quod gratissimum est,comparo.
Et asinus :-Quid ?
Putasne me hac contentum esse ?
Ego equidem alios cibos desidero : gratum fenum,
teneram brassicam et dulcem lactucam;
sed ne fame conficiar quod mihi praebes,illud accipere cogor.

De agricola et corvo

Agricola corvum laqueo illigatum invenit.
Forma eius captus et misericordia motus, corvum liberavit.
Neque corvus ingratus fuit.
Olim enim agricola apud murum ruinosum sedebat ;
tum corvus eius pileum eripuit ;surrexit ille et currere coepit,
dum corvus pileum ex alto demisit.
Tum agricola pileum recollegit et
ad locum ubi antea sedebat rediit ;
murum autem collapsum inventi.
Ita corvus eius itam servavit
et beneficii accepti pretium solvit.

Pullus ad margaritam

In sterquilino pullus gallinaceus
dum quaerit escam,
margaritam repperit.
“ Iaces indigno quanta resâ€

Canis fidelis

Repente liberalis stultis gratus est,
Verum peritis inritos tendit dolos.
Nocturnus cum fur panem misisset cani,
obiecto temptans an cibo posset capi:
“heusâ€

Nihil possidet qui ex bonis datis nullam utilitatem capit.



Avarus thesaurum apud pontem inter arundines defoderat ; singulis
Noctibus locum intentis oculis inspiciebat: nam furum insidias
timebat.
Homo quidam, qui saepe eum ibi haerentem conspexerat, causam
tantae sollicitudinis ac tanti studii intellexit: se in medias arundinum
frondes immisit et thesaurum effossum rapuit.
Paulo post supervenit avaru, qui, postquam terram effossam
Invenit, magnos clamores tollebat frontemque propter iram feriebat.
Sed agricola postquam tanti doloris causam cognovit: “Cur, inquit,
lacrimis ac tristitiae te, stulte, tradis? Foveam glande comple:
defossum aurum tibi esse finge. Numquam aurum tibi fuit : nihil enim
possidetqui ex bonis datis nullam utilitatem capit.

Qui nimia affectat, pauca captat




Leo, qui cubile in alti montis cacumine habebat, olim cuniculum,
apud fontem dormientem, invenit.
Postquam eum dentibus arripuit, cervum vidit;
tum cuniculum demisit et novam praedam petiit.
Cuniculus, postquam dentium plagam remissam sensit,
frontem sustulit et fuga salutem petiit.
Interea leo, qui frustra rapidum cervum agitaverat,
ad cuniculum rediit, neque eum invenit.
Tum secum ipse: “dignam poenam solvo;
cibum enim, quem dentibus iam tenebam, demisi;
novum ac dubium [cibum], mentis vitio ac gula impulsus, frustra affectaviâ€

SCURRA ET POETA

Apud tyrannum clarissimus poeta et scurra vilissimus,
tam ignobilis quam impudens, vivebant.
Tyrannus pulcherrimis donis scurrae facetias remunerabatur,
qui ita ditissimus et superbissimus ob tyranni manificentiam factus erat.
Olim scurra poetae, qui non minus sapiens quam modestus erat :
-quomodo- iniquit –tu, sapientissimus omnium qui in hac regia sunt, omnium miserrimus es ? quomodo fieri potest ut tu, sapientor,
pauperior sis, ego, stultior, ditior sim ?
Cui poeta :- cum invenerimus dominum, ingenio praestantiorem,
qui caramina diliga, faceatis contemnat, tum multo ditior ego, multo pauperior tu eris.




De anulo in fluvium delapso

Olim fortunatus dominus anulum amittit dum in fluvio natat.
Frusta diu anulum requirit. Illa iactura eum magna maestitia afficit.
Amici, eum ita maestum et demissum videntes,
causam tantae maestitiae saepe requirunt.
Et ille: “Pretiosum anulum in fluvio amisi,
quem gratissimum pignus amicitiae magna diligentia sempre servavi.
Multas gemmas et divitias donabo ei qui mihi anulum rettulerit » .
Multi, praemio adducti, immum fluvium retibus explorabant. Denique, cum iam ille dominus desperaverat, piscatoris filius in lucio, quem ipse retibus ceperat,
anulum invenit et domino reddidit.

De lupo, vulpe et simio iudice

Quicumque turpi fraude semel innotuit,
etiam si verum dicit, amittit fidem.
Hoc adtestatur brevis Aesopi fabula.
Lupus arguebat vulpem furti crimine;
negabat illa se esse culpae proximam.
Tunc iudex inter illos sedit simius.
Uterque causam cum perorassent suam,
dixisse fertur simius sententiam:
"Tu non videris perdidisse quod petis;
te credo subripuisse quod pulchre negas".

De ircus aprique inimicitia

In silva ircus erat. Cum animal bibendus esset, aper transiit in flumine et aquam inquinavit. Maleficus ircus inquit: "Porcus es!" Aper respondit: "Profecto ego porcus sum! Tu, contra, horridus es, ut porcum aestimas quem profecto est!"
XD

Vulpes foedus improbum fecit cum lupo ut tutius furarentur. In limine silvarum, ubi duo latrones vitam agebant, quidam agricola incolebat et possidebat magnum gallinarium, in quo erant multae gallinae gallinulaeque, multi pulli et columbini, galli, capones, anseres, anates.
Duo socii, vulpes et lupus, consilium ceperunt ut viserent (ut ita dicam) agricolae gallinarium.
Illunis erat nox. Duo latrones furtim et suspenso gradu appropinquaverunt ad officinam cohortalem, ubi pecus volatile arcebatur. Die pristino conspexerant in maceria foramen, qua cogitabant se in gallinarium ingressuros neque tamen conspici. Tali modo fecerunt.
Agricola, qui callidior quam vulpes erat, in supsicionem adductus fluitantibus erbis, constitit apud foramen, in interiore maceria, manibus ferens robur durum.
Aditus in maceria angustus, qua re vulpes lupo locuta est:
“ Sodalis mi, prima ego transeo; tibi viam indico”.
Simul atque vulpes caput in foramen inseruit, accepit in ore baculi inctum; infelix autem non ploravit. Evasit ex foramine, altera manu in rostro dolente, quippe qui rideret, ne amicus intelligeret eum accepisse dolorem ex fustibus.
Vulpes igitur maerore confecta: “I, tu primus – insusurravit lupo- quia risum continere nequeo”.

Ad RiccardoP spd

Ave, sodalis. Legi fabellam quam rettulisti iucundam. Dic, nisi fallor, sunt hi trimetri iambici. Si ita, spero te non doliturum si quaedam de metrica indicaro: si enim veri sumus sodales in latine scribendo, necessest alter alterum iuvare de latine scribendo!

etiam si verum dicit, amittit fidem. "si" est quantitatis productae ergo non potest esse in secundo elemento dipodiae
Hoc adtestatur brevis Aesopi fabula. "tes" secunda syllaba verbi adtestatur est implicata/clausa, quare producta, ideo illic scribi non potest
Lupus arguebat vulpem furti crimine; syllaba ultima vulpis, -pem-, implicata est, ergo in secundo elemento secundae dipodiae scribi non potest
; te credo subripuisse quod pulchre negas: subripuisse est adonium verbum, sive habet quantitates -vv-v, hoc quia quamvis B littera R litterae iuncta syllabam proximam non producat, hoc autem fit inter verba (agrum = vv, sed ac rem = --) vel intra verba in iunctura partium, quod hic fit: sub + rapuisse agit quasi sint duo verba distincta.

Perge scribere, iucunda sunt quae scribis

Salvete RiccardeP et Rhumak!
Fabulam de qua agitur, composuit Phaedrus (1,11), ut vulgo credunt, priore dimidio primi p.Chr.n. saeculi sive aetate, qua trimeter iambicus iam liberius aedificari solebat quam antea. Quo modo hic versus, qui initio e senis iambis constans etiam ‘versus senarius’ vocabatur, paullatim evolutus sit, Horatius in Arte poetica (251 – 262) summatim attingit:
Syllaba longa brevi subiecta vocatur iambus.
Pes citus; unde etiam trimetris adcrescere iussit
nomen iambeis, cum senos redderet ictus,
primus ad extremum similis sibi. Non ita pridem,
tardior ut paulo graviorque veniret ad aures,
spondeos stabiles in iura paterna recepit
commodus et patiens – non ut de sede secunda
cederet aut quarta socialiter. Hic et in Acci
nobilibus trimetris adparet rarus, et Enni
in scaenam missos cum magno pondere versus
aut operae celeris nimium curaque carentis
aut ignoratae premit artis crimine turpi.
E versibus supra positis apparet a) initio versum senarium non nisi e senis iambis constare potuisse (sicut e.g. apud Horatium ipsum Epod,2,1 «Beátus ìlle quí procùl negótiìs... », atque, cum iambus «pes citus» esset, eundem versum trIna iamborum paria continentem etiam trimetrum iambicum vocari coeptum esse, b) postea hunc trimetrum iambicum purum, tamquam ut «commodus et patiens» exsisteret, «spondeos stabiles» socios assumpsisse, sed ita, ut tantummodo in sedibus prima et tertia et quinta iambus spondeo compensari posset; de sedibus secunda et quarta (nedum de sede sexta, cuius ne mentionem quidem facere Horatio necessarium videtur) iambum «socialiter» cedere noluisse, e.g. Epod.2.25 «Lābúntur àltīs ínterìm rīpís aquàe». c) Huius generis liberiore trimetro iambico (qui etiam Archilochius vocatur, quia in reliquiis operum Archilochi occurrit) Accium et Ennium abusos esse, ut qui spondeos prope qualibet sede versus trimetri iambici ponere consuevissent, e.g. Ennius, Medea, Nonius p.170 «Sōl quí candènt(em) in cáelo sùblīmát facèm», qui versus a quinque spondeis et uno iambo constat.
Omittit autem Horatius commemorare iambum haud raro etiam ita mutari, ut ex eo tribrachys nascatur, id est ut posterior longa et tonica syllaba eius duabus brevibus compensetur. Talem libertatem sibi permittit inter alios Publilius Syrus e.g. in sententia sua «Dēlíberàndo sáepe pèrit occásiò», quae metrice eo tantum a normali trimetro iambico Archilochio differt, quod forma verbi ‘perit’ tali loco posita est, quali una longa et tonica syllaba poni solet. Plautus, qui in rebus metricis plerumque admodum neglegentem se praebet, etiam eam libertatem in usum trimetri iambici videtur introduxisse, ut spondeus, qui iambum compensavit, in anapaestum mutaretur, cum prima eius syllaba longa et atona duabus brevibus depelleretur, e.g. in Menaechmorum versu 78 «ideó quia mènsam, quánd(o) edò, dētérgeò» pedes primus et secundus sunt anapaesti. Apud Phaedrum, qui dimidio fere saeculo post Horatium floruit, omnes libertates supra examinatae inveniri possunt e.g. 1,11,2 «etiám sī vèrum dícit, àmittít fidèm» et 1,11,10 «tē crédō sùbripuísse quòd pulchré negàs».
Vos optime valere iubet Ericus Palmén.