YLE Colloquia Latina

I
Stirpibus a pulchris pulchra est optanda propago,
Vt roseum possit stare perenne decus;
Et, quotiens acto pereat maturior aevo,
In tenerum heredem forma paterna cadat.
Tu vis ipse tuo tantum devotus amori
Vivere, tu flammis ureris ipse tuis.
Quantis ex opibus penuria quanta paratur,
O te qui laceras, o inimice tibi!
Tu, nova totius iam lux et gloria terrae,
Veris venturi nuntia purpurei,
Visne tuam in sterili spem fructus condere gemma?
Prodige, dum parcis; parce, profuse tamen!
Aut patriae miserere, aut, dum male condis avarus
Quod patriae debes, fac Libitina voret.
II
Bruma tibi obsidet cum bis vigesima frontem
Actaque per pulchras ruga profunda genas,
Tum iuvenile decus, quo iam spectaris amictu,
Et lacerum et pretii nullius istud erit.
Deinde requirenti quo forma recesserit oris,
Quo vigor et vegetus fugerit ille dies,
Reddere 'cuncta tuis oculorum ea mersa cavernis '
Et scelus et damnum flebile laudis erat.
Tu potius reddas, formae bene dotibus usus,
'Filius, en, heres, pulcher et ipse, meus.'
'Ille meum exsolvat nomen, veniamque senectae
Conciliet nato tradita forma patris.'
Sic iterum renovare senex, et sanguinis in te
Quod gelidum sentis inde calere vides.
III
In speculum spectans dic oris imagine visa
Tempus adest facies ut creet ista novam.'
Eius enim integram ni vis reparare iuventam,
Fraus erit, ac cuidam matris ademptus honos.
Quaene ita pulchra vides telluris virginis arva
Vt dedignentur vomere culta tuo?
Quisve suum in sese sepelit vesanus amorem
Contentus clausa posteritate mori?
Te tua mater habet speculo, qua reddita cernit
Pulchra iuventutis tempora verque suae;
Perque senes oculos olim rugasque videbis
Ipse tibi hanc auream rursus adesse diem.
Sive agis ut nequid post te vel imaginis exstet,
Fac pereas caelebs, ac simul illa perit.
IV
Consumas in tene, nepos pulcherrime, formam
Quae tibi ab antiquis tradita venit avis?
Mancipio nil dat rerum natura, sed usum
Commodat, in largos liberiore manu.
Quodque ea largitur quo largirere vicissim,
Hoc es abusurus, pulcher, avare tamen?
Vsurasne facis sine faenore? ponis in usu
Summarum has summas, vivere deinde nequis?
Nam tua si tecum solo commercia fient,
Surripies furtim te tibi, dulce caput.
Quas igitur tabulas aut testamenta relinques
Iusta tuis, hinc te cum tua fata ferent?
Forma, nisi uteris, tecum tumulabitur ista;
Vtere, tunc heres vixerit ista tuus.
V
Horae quae tacita geniales arte creabant
Delicias oculi, ruris agreste decus,
Imperiis in eo saevis utentur eaedem,
Dedecoraturae si qua decora nitent.
It sine fine dies; aestas in squalida brumae
Ducitur, inde omnis despoliata iacet.
Deriguere gelu suci, caret arbor honore,
Forma latet multa sub nive, cuncta vacant.
Inde nisi umorem stillasset nectaris aestas,
Et lacrima in vitreo carcere capta foret,
Gratiaque aestatis pereunte aestate periret,
Nec species pulchri, nec foret umbra memor.
Sed captis florum lacrimis, ubi bruma recurret
Si deerit species, at remanebit odor.
VI
I, puer, aestatisque tuae breve collige nectar
Ante manu rigida quam spoliarit hiems;
Imple vas aliquod dulcedine, tuque reconde
Ante cupidineas quam moriantur opes.
Haud vetita usura est usus felicior ille
Solvit ubi faenus dulce libenter amor.
'Esto pater' canit hoc, 'tuaque altera fiat imago,'
O deciens felix tot renovate vices.
Sis deciens, inquam, felix, si dena per ora
Te suboles referat laetificetque patrem.
Quid faciendum ipsi Libitinae deinde relinquis,
Si moriens vivis posteritate tamen?
Cede, puer, monitis; ista omnia tradere leto
Vermibus in praedam te tua forma vetat.
VII
En, ubi sol primum lucis gratissimus autor
Sustulit effulgens ex oriente caput,
Mortales oculi speciem apparentis adorant
Ore observantes inferiore deum.
Cumque poli acclivis victor super ardua constat
Aetatis mediae viribus ille suis,
At mortale genus speciem veneratur eandem
Omne, sequens aureum voltibus eius iter.
Verum ubi lassatus currum declinat ab axe,
Defugiens senio iam titubante diem,
Haec oculi pietas, tractum aversata cadentem
Solis, ad exortus vertitur inde novos.
Te quoque destituent tua robora, curaque nulli,
Ni subolem generas, emoriere, puer.
VIII
Vox liquida, o, cur nam tales tristissimus audis?
Laeta iuvant laetos, dulcia dulcis amat.
Tu quod amas illud tamen auscultare gravaris,
Anne libens audis quod fit in aure dolor?
Si tibi displiceat liquida haec concordia vocum
Mixtaque coniugiis fila canora suis,
Te dulce increpitant, qui consocianda iugali
Foedere perverse dissociata tenes.
Nectit eas, audisne, inter se mutuus ordo,
Ac sonat in chordae chorda marita sono;
Sic patris et nati matrisque ex ore beatae
It quasi communis dulcisonusque canor.
Verba silent, sed vox a ternis editur una
Talis, 'io, vita caelibe nullus eris.'
IX
An viduae metuens ne cui tingatur ocellus
Caelibe constituis condicione teri?
Si sine prole ereptus eris, te maxima terra
Fleverit, ut coniux coniugis orba viri.
Vt vidua aeterno te fleverit illa dolore
Nulla sibi quod sit forma relicta tui;
Cum viduae liceat privatis aedibus omni
In natorum oculis commeminisse patrem.
Aspice, in urbe nepos rem perdit siquis, easdem
Translatas alio possidet orbis opes;
Formae quod periit per totum perditur orbem,
Quique habet utendi nescius, ille necat.
Nil alios erga sedet huic in corde benignum
Qui struit in sese tam furiale nefas.
X
Proh pudor! esse nega cordi mortalia cuncta
Iam tibi, negligitur cui tua summa salus.
A multis fateor te, si placet illud, amari,
Nil at amari a te iam manifesta fides.
Sic odium crudele in te dominatur, ut ultro
In caput irasci non vereare tuum!
Tuque venusta paras ea vertere tecta ruina
Quae reparandi in te iustior ardor erat!
O animum mutes ut probrum desit; an ira
Dignior hospitio est quam generosus amor?
Sis animo quod es ore tuis, humanus amansque,
Vel minimum in tete consule iusta, puer.
Alterum—amans oro—te gigne, nec aurea forma
Intereat nobis, seu tua, sive tui.
XI
Quam cito per senium marces, in prole vicissim
Crescis, ubi partem severis ipse tui;
Quodque in flore tuo vegeti das sanguinis, illud
Crede tuum, iuvenis cum tibi rapta dies.
Providet hoc formae generique; hoc deme, relicta est
Stultitia, et senii marcor, inersque gelu.
Mens tua si cundlis, hic rerum desinat ordo,
Binaque post hominum saecula desit homo.
Is sine prole cadat quem non natura creando
Destinat, informem corpore, mente rudem.
Quaere quibus donet largissima, largius omne
Dat tibi, tu dando dona tuere deae.
Te sibi in exemplar sculpsit, pluresque volebat
Sculpere te, posset ne bona forma mori.
XII
Si numero pulsus horae momenta notantes
Seu video in nigra nocte perire diem;
Purpura me violae marcescens sicubi movit
Nigrave caesaries sparsa colore nivis;
Si mihi celsa arbor foliis spoliata videtur
Quae modo contra aestus texerat una gregem,
Seu vehitur plaustro spicis in mergite vinctis
Cana rigens, viruit quae modo verna seges;
Tum mihi cura tua de forma multa recursat,
Tu quod, ubi tempus cetera vastat, eas.
Omnia namque solent formosa ac dulcia sese
Linquere, dumque vident altera nata mori.
Temporis et falcem fugiet res una, propago,
Sospes, ubi victum te quoque tempus habet.
XIII
O utinam posses tuus esse! at posse negatur
Id tibi post spatium perbreve, care, morae.
Consule in hunc igitur venturum, consule, finem,
Ac speciem nato trade, venuste, tuam.
Sic tibi finitum in tempus iam credita forma
Fit tua, nec iuris terminus ulla dies.
Progenies formam referet si pulchra paternam,
Tu tua post etiam funera vivus eris.
Et quis homo patitur formosa putrescere tecta
Queis modica a cura perpetuetur honos?
Quisve ea non firmat brumas ac flamina contra
Mortisque in rabiem perpetuumque gelu?
O, nisi socordes, nemo; tu, care, creatus
Es patre, fac suboles ut tua dicat idem.
XIV
Si non aetheriis prudentia fluxit ab astris
Vlla mihi, astrologum me tamen esse reor.
Non equidem novi sit sors bona, necne, futura,
An sitis, an febris, candida, necne, dies.
Non ego momentis sua fata volantibus edo,
Quid tonitru aut ventus, quidve minetur hiems.
Non ego vaticinor quo vertat regibus annus,
Saepe requirendo praescia signa poli.
Ex oculis mea cuncta tuis prudentia fluxit,
Ars mea sunt oculi, sidera certa, tui.
Inde lego fidei et formae quae destinet aetas,
Haud tibi sed generi si studuisse velis.
Nolueris, de teque hoc auguror; ipse peribis,
Et periere illo forma fidesque die.
XV
Cum memini innatum cunctis gignentibus esse
Vt breve per tempus stet suus ille vigor;
Vndique per mundum spectacula fluxa videri,
Quae super arcanis viribus astra notent;
Cum scio mortales herbarum crescere ritu
Laetificante uno, vel reprimente, Iove;
Suco luxuriare novo, decrescere adultos,
Mox vegeti floris nil retinere memor;
Talia miranti sortis spectacula fluxae,
Ante oculos tu stas, aurea forma, puer;
Has ubi damnosum tempus seniumque videntur
Consulere, an mutent iam tibi nocte diem.
Noster amor vero capit arma, et quas tibi tempus
Surripiet vires inseret ille novas.
XVI
Cur vero in tristem tempus crudele tyrannum
Bella magis valido non geris ipse modo?
O si decrepitos iacias munimina in annos
Hac sterili nostra prosperiora lyra!
Stas nunc in summum vectus felicibus horis,
Castaque virgineo despicis arva solo
Casta, sed et vivos praebere volentia flores,
Plusque relaturos quam simulacra tui.
Viva figura tuam reparat sic denique vitam,
Quod calamo aut tabulis ars hodierna nequit,
Non decus externum, non intus acumina mentis,
Non te demum aliis ponere docta viris.
At dando tu te servas, dulcique necesse est
Tu vivas opera sculptus ab ipse tua.
XVII
Si meus efferret merita in te maxima versus,
Quae fuit in sera posteritate fides?
Scitque deus, multo deceat magis ille sepulcrum,
Sic tua vita in eo, famaque multa, latet.
Scribere si possim quae gratia luminis ista,
Ac vegeto in versu quodque referre decus,
Dicat posteritas 'o vatem falsa locutum
Aetheria humanas haud tetigere genas.'
Sic faciat risum mea saeclis lutea charta,
Vt superans verum garrulitate senex;
Iusta etiam tua laus habeatur vana poetae
Fabula, vel prisci carminis ille tumor.
Sed tua si suboles illo sit tempore quaedam,
Bis vivas, in ea carminibusque meis.
XVIII
An similem aestivae pingam te, care, diei?
Haud ita fit constans, haud ita pulchra dies.
Flabra novas agitant, Maio sua gaudia, frondes,
Ac brevis aestivam continet hora moram.
Sol, oculus caeli, nimiis fervoribus ardet
Interdum, aut hebes est aureus ille color;
Pulchraque declinant a pulchro, forte caduca,
Aut quia naturae lex ita flectit iter.
At tibi perpetua est, indeclinabilis, aestas,
Deciderit nulla flos tuus iste die;
Mors nihil ipsa suis de te iactabit in umbris
Carmine in aeterno dum sine fine vires;
Donec homo spirabit enim poteritque videre,
Vivit in hoc vitae carmine causa tuae.
XIX
Tempus, tempus edax, ungues obtunde leonum,
Fac subolem tellus hauriat ipsa parens;
Tigridis e malis aciem rape dentis, et ure
Phoenica annosum sanguinis igne sui;
Fac miseros hilaresve annos utcunque libebit
O rapidum tempus, fac mihi quidquid aves,
Mundo ac deliciis marcentis abutere mundi
Omnibus, hoc unum tu vereare nefas:
Est puer, o ne sculpe horas in fronte venusta
Eius, ibi senii ducere parce notas;
Praetereas unum sine labe, et noscere possint
Hoc specimen formae saecla futura vir?m.
I tamen, o tempus, quodvis conere maligni,
Hic puer in versu vixerit usque meo.
XX
Virginea ora geris nativo picta colore,
O puer, o animae mascula flamma meae!
Virginis et placidum pectus, quod mobile quidquam
Nesciat, ut fallax scit muliebre genus.
Luce tui excellunt oculi sensuque fideli,
Tangentes auro qualiacunque vident.
Vir specie decus omne tenes, nam percutis idem
Corda puellarum, ducis et ora vir?m.
Te facere instituit primo natura puellam,
Ni studio sese falleret inter opus;
Sed nimium addendo spe me deiecit ab omni,
Id dederat quod non ad mea vota facit;
Virginibus te gratum ea fecerat; usus amoris
Detur eis igitur, dum mihi detur amor.
XXI
Dissimile ingenium nobis illique poetae
Cui canitur pictis femina nota genis.
Delicias quaerens ipsum scrutatur Olympum,
Cumque venusto omni nominat ille suam.
Comparat huic solem lunamque superbius ille,
Quasve parit gemmas terra vadumque maris;
Comparat Aprilem, et violas, et siquid ubique
Rarius aetheriae continet aura plagae.
Ast ego, verus amans, optarim scribere vera,
Atque ita, sic credas, est mihi pulcher amor;
Nil facie superat, quanquam superare nitore
Aurea per caelum lumina mille puto.
Plura quidem effundent sua qui praeconia curant;
Laus, nihil optanti vendere, quid sit opus?
XXII
Noluerim speculo de canis credere nostris
Ipse iuventutis dum, puer, instar eris;
At senii rugas in te quo tempore cernam,
Et mihi clausum iri tum scio morte dies.
Omnis enim forma haec quae te vestire videtur,
Verius insigni cor mihi veste tegit;
Vtraque in alterno vivunt nam pectore corda,
Nec sine te possim nomen habere senis.
O tueare ergo mihi te, velut ipse tuebor
Me tibi, custodem cordis, amice, tui;
Haud minus hoc timide gesto quam sedula nutrix
Praetimet infanti quem gerit omne malum.
Nec repetendum hoc ipse, meum si perdis, habeto;
Te mihi non dederas rursus ut ipse darem.
XXIII
Vt stupet in scena quis non assuetus agendo
Impositas partes excutiente metu;
Vtque ferae vires effervescentis in iram
Immodicus laedit debilitatque furor;
Sic ego nonnunquam linguae diffisus omitto
Plurima quae plane dicere vellet amans.
Et videor languens in amore ac lentior esse
Quod ruit his in me viribus ille deus.
O igitur sine me voltu mea sensa profari;
Pectoris is fiat vox sine voce mei.
Causam is amoris agat melius, mercedis et optet
Plus sibi, quam felix omnia lingua loqui.
O legere addiscas pietatis verba silentis;
Auscultare oculis ingeniosus amor.
XXIV
En oculus pictorem egit mihi, picta per illum
In tabula cordis forma venusta tua est;
Corporis in compage mei pictura tenetur
Pulchra, novoque artis perspicienda modo.
Namque per artificem spectando videris artem
Eius, et effigies quo tua picta situ;
Pectoris in cella est suspensa, vicemque fenestrae
En oculi supplent, irradiantque, tui.
Nunc oculis oculi reddunt quae mutua, quaeso,
Nosce; mei vera te posuere fide;
Perque tuos, nostro claras in corde fenestras,
Sol penetrare, ut te contueatur, amat.
Non oculis tamen omnis inest sollertia; pingunt
Visa sibi, nequeunt corda videre vir?m.
XXV
Ingentis iactet titulos atque urbis honores,
Cui natalicium sidus et hora favet.
Me potius, fastus istos cui fata negarunt,
Id quod praecipuo dignor honore iuvat.
Deliciae qui sunt regum, ceu caltha, colores
Oppandunt domini solis ad ora sui,
Nubila sit facies, illorum gloria fluxit,
Aureaque in sese forma sepulta iacet.
Strenuus et miles felicia notus ob arma,
Si totiens victor vincitur ipse semel,
Raditur e fastis omnino nomen honestis,
Omniaque assiduo gesta labore cadunt.
O ego quam videor felix, immobile pectus
Pectoris immoti semper amantis amans.
XXVI
O cui me fateor iunctum vinctumque teneri
Officio ac meritis, dulcis amice, tuis,
Scripta sinas ad te legem mea, nullius artis
Indicia, at magnam testificata fidem.
Dictaque tanta fides tenui sic arte videri
Nuda potest, desint cum sua verba rei,
Ni tibi quid sensus sperem felicius esse
Quod capiat corde haec omnia, nuda tamen.
Dum mihi siqua meos discursus stella gubernat
Desuper aspectu me meliore notet;
Ac superinducat quid honestum his sordibus ipsis,
Dignior ut cultu sit tibi noster amor.
Fas animi affectus erga te deinde fateri,
Nunc mea qua noscas ora venire pudet.
XXVII
Lassus ubi repeto mea lecti strata, levamen
Dulce fatigatis membra labore viae,
Continuo sub pectore iter mihi longius iri
Incipit, exhausto corpore mentis opus.
Nam procul a membris dilabitur illa quietis
Teque petens cupide tendere pergit iter;
Pansaque lumina habet lasso, spectantia semper
In tenebras quales lumina caeca vident.
Ni mihi ad obscuros orbes se mentis imago
Offerat, effigiem visa referre tuam;
Illa relucet enim velut umbris pendula nigris
Gemma, novum antiquo noctis in ore decus.
Luce mihi membris, animo mihi nocte, negatur
—Sive ego seu tu sis causa,—fruenda quies.
XXVIII
Quaene domum reditus igitur feliciter acti
Spes mihi, si nulla sit requiete frui?
Lucis ubi aerumnis nescit nox ipsa mederi,
Noxque die gravior fit mihi, nocte dies;
Alteraque alterius licet adversaria regnis,
Vnanimas iungunt in mea damna manus.
Huic iter urgendum curae est, agit illa querelas
Quone locorum a te longius ire velim;
Voce diem solor tristem te lumina terris
Reddere, per totum si nigret umbra polum;
Blandior et furvae nocti, si nulla nitescant
Sidera, te seri vesperis esse decus.
Interea mihi cura die producitur omni,
Omni nocte agitur vi graviore dolor.
XXIX
Fortunae fugiens iras oculosque virorum
Sicubi desertum me miserumque fleo;
Sive de?m irrito frustra clamoribus aures,
Meque tuens fatis imprecor omne malum;
Vellem ubi me natum spe cum meliore fuisse.
Huius amicitiis, illius ore, parem,
Artemve alterius vel idonea tempora natum,
Quoque meum magis est hoc minus omne placet;
Tum, per eas idem curas me paene perosus,
Forte tui memini, laetaque cuncta reor;
Ac feror in cantus ut inerte a caespite surgens
Mane novo ad caeli cantat alauda fores.
Ditat enim sic ipse tui me sensus amoris
Vt mihi tum regum despiciantur opes.
XXX
Cum sedeo meditans, et corda silentia dulce
Acta repraesentant praeteritosque dies,
Deesse gemo permulta, olim quaesita, dolorque
Tempus ob effusum fit novus ille mihi.
Tum lacrimis desueta opplentur lumina caros
Propter eos, longa qui mihi nocte silent;
Flere queo exstinctos et amores, flere parata
Gaudia non parvo, sed fugitiva tamen.
Tum renovare libet distantis temporis iras,
Nominaque accepti dinumerare mali;
Omnia quae lacrimis rursum solvenda videntur,
Tanquam eadem nullis ante soluta forent.
Sed meminisse tui per tot, carissime, curas
Omnia compensat damna, fugitque dolor.
XXXI
Quos desiderium finxit periisse meorum
Morte, tuum pectus, carius inde, tenent;
Omnis ibi pietas et munus amabile regnat,
Cordaque amicorum quae data rebar humo.
Quot lacrimas autem veras ad triste sepulcrum
Ex oculo elicuit relligiosus amor,
His velut exstinctis; quae tantum novimus esse
Mota situ, in te nam viva latere tamen.
Pectus, amicitiae custos ac vita sepultae,
Tu mihi carorum pignora quanta capis!
Hi tibi legavere in me sua; debita multis
Quae fuit, ad te nunc ius redit omne rei.
Tot facies caras in te contemplor, habesque
Has ubi tecum omnes, sum tuus omnis ego.
XXXII
Me bene contentis superes si, care, diebus,
Haec ubi mors atrox texerit ossa solo;
Ac relegas iterum fortasse hoc carminis ipsum
Quod rude panxisset, iam tibi raptus, amans;
Cum meliore die lectum conferre memento,
Victumque a calamo quoque tuere tamen.
Tactus amore mei facias, non carminis arte,
Magnorum ingeniis cesserit illa vir?m.
Comiter o tum fare, 'mei si versus amici '
Robore crevisset cum meliore die,
'Ediderat pietas aliquid felicius ista,
'Aptius et iunctos fecerat ire pedes.
Quando obiit, meliusque novi scripsere poetae,
'Hos arte egregios, hunc pietate, legam.'
XXXIII
Saepe diem vidi, splendens ut mane niteret
Blanditus summis regius ore iugis;
Pascua caelesti viridantia tangeret auro,
Auro caeruleas pingeret amnis aquas.
Qui breve post tempus nimborum obscaena sinebat
Agmina in aetherio turpiter ore vehi;
Mox faciem miseris abdens mortalibus ibat
Occiduum furtim sic maculatus iter.
Haud aliter quodam in frontem mihi mane refulsit
Qui veluti vitae sol erat ipse meae;
Sed miserum, meus esse unam modo perstitit horam,
Abditur in nubis iam regione diu.
Necdum ideo contemnit amor; solemque nigrare
Fas puto mortalem, si nigret ille deus.
XXXIV
Cur faceres tu me placidae dans omina lucis
Tam male munitum vestibus ire foras,
Opprimeret nubes ut euntem obscaena, tuusque
Turpibus in fumis occuleretur honos?
Nec quod ea velles interdum erumpere nube
Purgavit madidas id satis imbre genas;
Non ita; nemo hominum laudat fomenta, receptum
Dedecus intactum quae remanere sinant.
At pudet admissi; sed quae medicamina quaeso
Sunt ea? non explet damna recepta pudor.
Quod pudeat sontes illi fit tenue levamen
Grande iniustitiae qui tolerabit onus.
At flesti; ah, lacrimae pietas est aurea, flesti;
Omniaque his opibus furta piavit amor.
XXXV
Nolis ulterius, nolis, admissa dolere;
Fert rosa nam spinas, claraque lympha lutum.
Defectu et nebulis maculant sol lunaque sese,
Tetraque sub tenero germine pestis erit.
Sic homines peccant, ego certe, exempla legendo
Auctor nequitiae factus et ipse tuae.
Dedecus inque meum tua purgo sequius acta
Ac veniae supra, quem meruere, modum.
Siquid amore in me peccas, ibi causor amorem,
Oppositae partis gratificatus opem.
Lis mihi fit quaedam mecum, nam pectoris irae
Cum pietate in me talia bella gerunt,
Vt nequeam non et tua demum furta tueri,
Furta in me domini dulcis amara mei.
XXXVI
Dividuis, fateor, iam nobis vita terenda est,
Quos individuos attinet unus amor;
Sic probra nota meae, mecum restantia, sortis
Te sine, te nullum participante, feram.
Vnus amor nobis eadem petit, una duobus
Dissociat vitas ira maligna de?m;
Illaque, ut effectus nunquam mutarit amoris,
Tempora deliciis eius habenda negat.
Illicitum posthac te voltu agnoscere ducam,
Ne sceleris triste hoc sit tibi, care, probro;
Neve palam alloquii tu me digneris honore,
Ni tibi vis demptum qui mihi detur honos.
Quod fieri nolis; te sic amplector, ut ipse
Si meus es, curae sit tua fama meae.
XXXVII
Vt iuvene in nato fortissima cernere gaudet
Invalidus senio decrepitusve pater,
Sic ego, fortunae laesus per tela, levamen
Invenio in meritis ac pietate tuis.
Si bona possideas nonnulla vel omnia demum
Ingenii, formae, nobilitatis, opum,
Sive alio te sub titulo laus ulla coronat,
His etiam cunctis noster adhaeret amor.
Nec fuerit pauper claudusve aut nomine nullo,
Cui solidae tantum sufficit umbra rei;
Laudis namque mihi tua copia praebet abunde,
Ac tua, parsve tuae, gloria vita mihi est.
Cuncta tibi rerum precor optima, compos et eius
Optati deciens inde beatus ego.
XXXVIII
Qui sua materies musam defecerit, auras
Tu mihi vitales donec, amice, trahis;
Tu qui dulce mei sis carminis argumentum,
Quod nequeat vilis quisque tenere liber?
O referas ad te, siqua in me digna legendo
Obvenient oculis, si modo digna, tuis;
Mutus ita est quisquamne ut te non dicere possit,
Vatibus o doctis luminis ipse dator?
Tu decima esto Musa, potentior una novenis
Quas rogat antiquus versificator opem.
Invocat et qui te numeros effundere possit
Exsuperaturos saecula multa vir?m.
Si tenuis doctae placeat mea musa diei,
Cura mea, at laudis sit tuus omnis honos.
XXXIX
Quone verecundo te possim attollere versu,
Altera cum pars sis nobiliorque mei?
Quidne valet mea laus a memet dicta, tuumque
Dum celebro nomen, non ibi laudor ego?
Dividua hinc nobis decurrant stamina vitae,
Cedat ab unius nomine noster amor;
Sic habeam spatio dum separor, illud, amice,
Reddere quod laudis, solus at ipse, meres.
O in suppliciis quid non, absentia, posses,
Ni sinerent tristes dulcia bina morae;
Fallere nempe horam repetendo cordis amores,
Fallitur hoc blande pectus et hora simul;
Tum facere ex uno binos, quo tempore noster
Et praesens laude est, et procul inde loco.
XL
Accipe, care, meos et amores, accipe cunctos,
Nam quid in acceptis non fuit ante tuum?
Nil in amore pium quod dicas; illud habendum
Detuleram, et dum non ulteriora petis.
Tum si me quod amas oblata receperis, istud
Haud reprobo, utaris quae tibi cedit amor;
Sed reprobo, tua te si decipit ulla libido,
Id sitiens quod ais te renuisse palam.
At, fur blande, tuis ego possum ignoscere furtis,
Vel si pauperiem vis spoliare meam;
Sed gravius, scit quisque, iniuria fertur amici
Omnis ab hostili quam data plaga manu.
O in nequitia pulcher, me confice telis
Invidiae, at nobis hostibus esse nefas.

XLI
Quod tua libertas in furtis audet amorum
Dum tibi ab immemori pectore labor ego,
Convenit hoc isti bene formae, convenit annis,
Teque feres quoquo sollicitabit amor.
Mitis es ingenii facilisque petentibus, ore
Egregio ac cupidis dignior inde peti;
Sique petit virgo, quis eam non rupe creatus
Deseret austere reicietve preces?
Hei mihi, sed velles tu nostrae parcere, velles
Aetati ac formae ponere frena tuae
Abripiunt studiis nam te ferventibus illo
Qua duplicem nequeas non violare fidem;
Virginis, illam ad te si traxeris ore, tuamque
Ipsius, idcirco si mihi falsus eris.
XLII
Tu quod habes illam, fuerit carissima quamvis
Et mihi, non omnis fit meus inde dolor;
Flendum habeo potius quod te tenet illa, medullam
Cordis eo tactam volnere sentit amor.
Vos tamen, o cupidi, purgem : tu diligis illam
Et mihi dilectam quatenus esse vides;
Illaque me iuvit, specie crudelis, amico
Ipsa meo ob causam morigerata meam.
Quidquid in illo igitur perdam, tamen invenit illa,
Illaque si falsa est, ille lucratus erit.
At sese inveniunt ambo, careoque duobus,
Et mihi certe illi consuluere bono;
Sed laetum, meus est idem mihi, iunctus in unum;
Illaque me solum,—credere fas sit—amat.
XLIII
Est oculis visus in me vis optima clausis,
Namque die observant respiciuntque nihil;
Verum ubi dormivi, te clare deinde tuentur,
Perque diem caeci perbene nocte vident.
At tua si noctis tenebras illuminat umbra,
Quantum, o, laetifices clarior ipse diem!
Eniteas quanto tu lumine, cuius imago
Tenuis ad occlusas est ita clara genas!
O iucundum oculis, inquam, super omnia nostris
Te luce in viridi cernere posse palam,
Qui super obscuros orbes somnoque gravatos
Forma nites tenuis, forma venusta tamen.
Clara dies, dum te videam, densissima nox est,
Noxque dies, ubi te sistit ob ora sopor.
XLIV
Tarda caro si mens esset distantia terris
Invida nullum ad te detinuisset iter;
Finibus e longis spatiorum ignarus adessem
Continuo, stares quo mihi cunque loco.
Intererat nihili si pes insisteret oram
Quae foret extremo dissociata situ;
Nam maria et terras ea transsilit, acta volando
Tam rapide ut secum quo velit ire putat.
Sed crucior quod mens non sum, longissima saltu
Millia te versus quae superare queat;
Me grave onus tardat liquidi crassique, coactum
Temporis ignavas, hei mihi, flere moras.
Nam lacrimas tantum mihi rerum sufficit illud
Par grave, fortunae tristis utrimque notam.
XLV
Altera bina in me levis aura et purior aether,
Te prope sunt, quoquo me rapit hora loci.
Hic animam signat, spes illa, et adesse videntur
Absentes, tanta mobilitate meant.
Nam quotiens ad te par hoc animosius ivit
Significaturum quae pia mandat amor,
Vita mea, ex istis retinens elementa quaternis
Bina modo, ad mortem paene redacta dolet.
Dum cito legatis a te revolantibus illis
Vita recomposita est, ut fuit ante, mihi.
Nam citius dicto revolarunt, deque salute
Certa tua docti me quoque certa docent.
Laetor in auditis, nec longum gratia durat,
Namque remitto ambos et redit ille dolor.
XLVI
In me lis oculo cum pectore saevit, in utro
Copia picturae debeat esse tuae.
Volt oculus nam pectus ab omni iure videndi
Claudere; volt oculo demere pectus idem.
Te positum in sese pectus docet esse, nec unquam
Lucentes oculos hunc penetrasse locum.
Alter it infitias ea dici vera, tuamque
Effigiem in sese semper inesse docet.
Arbitrium in litis coguntur conscia veri
Sensa, cliens cordis contiguumque genus.
Lite perorata decernunt illa decere
Quas oculum partes, quas mage pectus amans:
Nempe ut in externis oculus regat, intima vero
Qua pietas habitet pectoris esse volunt.
XLVII
Sic oculus panxit cum pectore foedus, et ambo
Obsequia alternant officiique vices.
Sic quotiens oculus desiderat ora videre
Vera tua, et lacrima pectus inundat amor,
Protinus ille famem restinguit imagine pita,
Ac iubet ad falsas pectus adesse dapes.
Vtitur hospitio tum pectoris, eius amori,
Eius imaginibus se sociare libet.
Sic sive a tabula, seu cordis imagine factum
Credimus, hinc absens tu mihi semper ades.
Nam mea sensa extra nullus tibi, care, recessus
Linquitur, adsum illis, semper et illa tibi.
Sensaque paullisper si languent, pectus in omnes
Delicias oculo visa tabella ciet.
XLVIII
Quo studio excedens abdebam frivola rerum
Omnia post firmas quantulacunque seras,
Integra ut illa meos asservarentur in usus,
Fidaque rimantem falleret arca manum!
Tu mihi, gemma omnis prae quo sordere videtur,
Solamen solitum tu mihi, iamque dolor,
Vnus amicorum carissimus, unaque cura,
Desereris, cuivis praeda relicta malo.
Te loculis condo in nullis, nisi septa tenere
Mollia te possint pectoris ipsa mei;
Qua quotiens non es, fingo te credulus esse,
Ac venias liber, liber et inde migres.
Ac tamen ex illo ne tu rapiare verendum est;
Talibus in spoliis non bene firma fides.
XLIX
Illud ego in tempus, si quando venerit illud,
Durior in vitiis cum videare meis,
Ac tibi amicitiae ratio sit ducta severe
Admonitis uso consiliisque senum;
Cum me praetereas ore ignorantis, easque
Vix oculos tollens, sidera bina, tuos;
Atque amor, affectu quantum mutatus ab illo!
Incipiat multum de gravitate loqui;
Illud ego in tempus iam munimenta paravi
Tuta, nihil fassus me meruisse boni.
Attollensque manum me contra dicta tuebor
Omnia quae possint ius stabilire tuurn.
lure quidem multo miserum me linquere possis,
Quem nequeo causam dicere cur quis amet.
L
Quam gravis ire viam pergo, cum finis eundi
Tantopere optatus tristius illud habet,
Vt requies noturna mihi decantet in aure
A caro tot habes millia mensa tuo.'
Vector equus mecum hac oppressus mole dolorum
Repit iners, in me tale gravatus onus;
Ceu sciat instintu naturae, nil mihi velox
Esse volenti, a te dum properamus iter.
Sanguineum calcar porro non urget euntem
Quo subita interdum confodit ira cutem;
Ille gravi gemitu respondet, acerbius istud
Auribus his lateri quam mea plaga fuit.
Cum gemitu pecudis quoniam cura illa recursat,
Porro tristitiam, laeta iacere retro.
LI
Sed pietate mea sic excusata caballi
Segnitia est, a te cum mihi tardat iter;
Hinc, ubi tu restas, quo praeceps auferor? inquam,
Dum redeam, alatis non eget usus equis.
Quid tamen, o, veniae tandem miser ille merebit,
Cum rapidi nihilum non videatur iners?
Vtar enim calcare procellis vefus in ipsis,
Vixque habeat motum praepetis ala mihi.
His desideriis nil respondebit equinum,
Ardor at ipse unus quem pius excit amor;
Hinniet hic, non lenta pecus, certaminis igne,
Illa sed hoc veniae pro pietate feret;
Libera eat, quoniam sic a te segnis abibat,
Et pedibus versum te mihi cursus erit.
LII
En ego sum diti similis, qui possit adire
Clavis ope abstrusas, si videatur, opes;
Quas tamen ille hora non contemplabitur omni,
Ne perdant aciem gaudia rara suam.
Relligio est festis longi sollemnibus anni
Maxima, quod redeunt rarius illa tamen;
Stant intervallis, ut cnagni quaeque ruboris
Gemma, vel egregius torquis in orbe lapis.
Te retinens tempus quasi cista est, arcave, dicam,
Talis, ubi possit vestis honesta tegi,
Omnium ut horarum sit felicissima demum
Vna, diu inclusus cui reseretur honos.
Tu potius felix, virtutem propter amicis,
Absens seu praesens, spesve decusve tuis.
LIII
Qua tu materie, quo demum corpore constas
Vnus, at innumeris cin tus imaginibus?
Dum species aliis una est, sua cuique figurae,
Reddere tu cunctas, una figura, potes.
Enumera veneres in Adonide, pictaque prave
Quamlibet effigies os habet illa tuum.
Pinge Helenen, eiusque genis offunde venustum
Omne, sub Argivo tu novus ore venis.
Si loquimur de vere aut ubere divitis anni,
Purpureus veris fit tuus iste color;
Illa tui nobis generosi cordis imago est,
Teque refert species optima quaeque rei.
Sed tua dum pars fit quacunque est gratia formae,
Te penes est unum pectoris ista fides.
LIV
O quam forma solet formosior illa videri
Cui decus accessit quod dabit una fides!
Forma rosae pulchra est, at pulchrior esse putatur
Aura quod in medio vivit odora sinu.
Flosculus in pratis tanto splendore rubescit
Quantus odoriferis est color ille rosis;
Pensilis in spina simili, lascivit ut illae
Cum Zephyri timidas elicit aura comas.
Sed, species tantum, spretus floretque caditque,
Labitur, at nemo tollere curat humo;
Non ea fit natura rosis, dulcissimus unus
Nascitur ex illis cum moriuntur odor.
Sic tibi, dulce caput, dum formae gloria marcet,
Stat fidei testis pagina nostra tuae.
LV
Marmora non poterunt regumve aurata sepulcra
Durando numeros exsuperasse meos;
Clarior et multo tu praefulgebis in illis
Quam lapide in putri pulvereoque situ.
Cum statuas fera bella ruent, interque tumultus
Marmoribus structum discutietur opus,
Nec Martis gladius nec belli concita flamma
Hoc monumentum uret discutietve tui.
Prodieris superans oblivia mortis iniqua
Ipse, tuis fuerit laudibus usque locus;
Vltima posteritas oculos nam figet in illis
Hunc habitura orbem donec in igne cadet.
Iudicii sic ad tempus quando ipse resurges,
Vivis in hoc, et te perlegit omnis amans.
LVI
Collige, dulcis amor, renovatum collige robur,
Nec minus esse acer tu videare gula.
Nam gula quantumvis hodie satietur edendo,
Institerit certe cras renovata fames.
Tu quoque idem facias; hodie si clausa tenebis
Lumina deliciis exsatiata suis,
Lumina cras aperi, nec amoris spiritus ille
Langueat aeterno victus inersque situ.
Sit tibi discidium hoc ut binos inter amantes
Pontus, ubi immissis litora findit aquis.
Quoque die adveniunt oras, visuque beantur
Si modo longinquus dispiciatur amor.
Vel sit hiems oppleta gelu, ter amabilis aestas
Cum fuerit Zephyris, terque morata, suis.
LVII
Me tibi subiectum, quidni delectet adesse
Horis arbitrii temporibusque tui?
Donec enim tu me posces, nullum utile tempus
Est mihi, nulla meum cura requirit opus.
Taedia vix ausim longa increpitare diei,
Respiciens horas dum mihi, care, redis;
Noluerim valde sit visa absentia tristis,
Cum mihi digrediens dixeris ore 'vale.'
Noluerim et curis illud dubitare malignis
Quone loco degas, quid meditere rei;
Me teneam, ut servus, sensu defixus in uno,
Quam facias hilares quos apud esse velis.
Credula res amor est, et quae tua cunque fuere
Acta, voluntatem consulit ille boni.
LVIII
Me tibi qui domuit deus hoc avertat, ut ausim
Vlla voluptatis tempora nosse tuae;
Vtve petat servus causas rescire morandi,
Otia qui iustum est opperiatur heri.
O potius patiar quodcunque absentia mandat,
Quae tibi libertas, si mihi carcer, erit;
Sim patiens mitisque animi toleransque morarum,
Coniciens in te crimina nulla mali.
Sis ubi vis, id iuris habes ut tempora rebus
Partiri possis, quae quibus ipse velis;
Arbitrio blandire tuo, fas esse fatemur
Vt tibi condones dum facis omne nefas.
Exspectare meum est, o perquam triste, nec ullis
Irasci imperiis, sint pia necne, tuis.
LIX
Si novitas nulla est, hodiernaque cuncta fuere,
Vt misere vatum fallitur omne genus;
Qui studio ingenti certant nova gignere versu
Atque, nefas! aliis ante creata creant!
O utinam solis quingentos ante meatus
Historiae penetret dispiciatque fides,
Teque mihi antiquo monstret sub imagine libro
Qua fuerit primis mens imitata notis;
Rescierim quid sit de te mirata vetustas
Tot decora in formam consociante tuam;
An melior sit nostra dies an vicerit illa,
An referant rerum cursus et orbis idem.
O certe a priscis immensam saepe poetis
Materies laudem non ita digna tulit.
LX
Vt pelagi fluctus lapidosa ad litora currunt
Ad finem properant tempora nostra suum;
Excipit hora horas, undam premit unda priorem,
Contendunt omnes ulteriora sequi.
Natus in immensas sol ingens luminis oras
Inde suum repit, dum sit adultus, iter;
Verum ibi defectus oppugnant eius honorem,
In donoque suo temporis ira furit.
Scit vegetum iuveni florem corrumpere tempus,
Fronte in virginea tempus arare notas;
Tempus edit rari quidquid natura creavit,
Statque nihil quod non denique falce metat.
Sed versu hoc tua laus venturum stabit in aevum,
In te saevierit quamlibet illa manus.
LXI
Anne tuo iussu tua visa ipsius imago
Me prohibet lassas claudere nocte genas?
Quo vaga forma meos ita visus ludere possit
Siccine somnorum est discutienda quies?
An tuus est animus, quem tu, mea facta notatum,
Tam procul a membris huc volitare velis?
Nequitias lentasve in me, reor, inspicit horas,
Is tibi curarum nam solet ire tenor.
Haud ita, quidquid amor magnus valet, omne valere
Non datur; ut vigilem me meus urget amor.
Qui mihi sic noctu somnos interficit, ille est,
Vt pro te partis excubitoris agam.
Excubiis nec desum; alibi vigil ipse teneris
Me sine, dans aliis te propiore frui.
LXII
Me mea mirari noxa est dominata perinde
Menti, oculo, membris omnibus una meis.
Et dubito capiat numquid medicaminis illa,
Sic mihi radices cordis in ima tulit.
Nulla alibi voltus par gratia, nulla figura
Iustior, affirmo, nullaque tanta fides.
Quae merita in me sunt ita metior, omnibus omnes
Vt meritis unum me superare putem.
Verum ubi me speculum mihi detegit, ora perusta
Solibus, antiquis dedecorata notis,
Haud ea miratum, sed eis contraria cunctis
Me video; iste sui turpe fuisset amor.
Te—sumus unus—ea signabam laude, meumque
Pingebam senium flore, venuste, tuo.
LXIII
Ante, mei similis, iaceat quam noster amicus,
Fractus ab iniusta temporis ipse manu;
Aut vegetus sit sanguis ab insidiantibus horis
Haustus, et insculptis frons ea plena notis;
Hoc ubi nondum illo progressum mane iuventae
Noctis in abruptum protinus unde cadat,
Regiave haec species vanescere coeperit omnis,
Aut evanuerit, veris et eius opes;
Illud ego in tempus iam munimenta cruentas
Falciferi ad furias firma futura paro;
Ne faciem humanis hanc cordibus exsecet unquam,
E vita fuerit cum mihi raptus amor.
Nigris forma notis ea iam mandetur, ibique
Vivat in aeternis versibus ille virens.
LXIV
Cum video antiqui quondam decora aurea saecli
Omnia damnosis eruta temporibus,
Eversasque solo turris, aeternaque ferri
Robora mortali subdita saevitiae;
Cum video fluctus partem violenter avaros
Demere harenoso litoris imperio,
Et terram liquidas invadere rursus in undas.
Partaque pro demptis, proque ope pauperiem;
Cum sic ire vices video per mutua rerum,
Factumque e solidis molibus exitium;
Me quoque tanta ruina monet, quandoque futurum
Vt dirimat nostram tempus amicitiam.
O dolor exanimans, o et deflendus, habere
Id cui praemetuas tu tamen interitum!
LXV
Sique aeris, lapidis, terrae, vastique profundi
Robora sic letum lugubre cuncta domet,
Gratia quid formae ad tantas contenderit iras,
Vix superans propriis viribus illa rosam?
Mellifer aestatis num spiritus arma dierum
Expugnatorum perniciosa feret,
Si non indomitae rupes, non ferrea claustra
Stent valida, at longus subruat omne dies?
O meditanti atrox! ubi tempus tuta malignum
Optima naturae gemma latere queat?
Quisve manu rapidam conatur sistere pestem,
Ac formae spoliis abstinuisse iubet?
Nemo, nisi hoc mirum valeat, meus ille videndus
Perpetuo in nigris aurea forma notis.
LXVI
Mortem aveo fessus multis ego, nempe videndo
Virtutem genitam pauperiore loco;
Quidquid egens et inops, nitido spetabile cultu,
Pollutamque pii pectoris esse fidem;
Omnibus indignos auri fulgore nitentes,
Tum sua virginibus nomina laesa probris;
Improba vel santis obiecta, valentiaque arma
Claudorum auspiciis debilitata ducum;
Imperio siluisse artes; notumque medentes
Inter, ab inscitis scita solere regi;
Simplicibus verisque affigi nomen ineptis,
Postque malum victrix optima capta trahi;
His ego defessus cunctis abscedere vellem,
Ni mihi sic esset destituendus amor.
LXVII
Et scelerum haec inter contagia vivat, habendus
In lenociniis, proh pudor, ille mali?
Impietas lucretur enim sibi commoda multa,
Eniteatque, eius scilicet ipsa comes.
Illius et faciem fucusne fefellerit arte,
Exanime a vivo surpueritque decus?
Cur adeo quaeratur enim minus ore venustis
Falsa rosa, est illi dum rosa vera genis?
Quid tenet in vivis illum? quasi viribus haustis
Natura, ad venas orba rubore, iacet.
Illius auxiliis ea pendet tota, trahensque
Gloriam ab innumeris vivit ab eius ope.
Hinc ea servat eum; quam dives talibus esset
Ante malos hodie testificata dies.
LXVIII
Ille diem voltu revocat cum vixit ob?tque
Mortali species, ut sua cuique rosae;
Gessit ubi nemo fictae simulamina formae,
Falsa super vivas ausa sedere genas;
Aurea caesaries necdum, ius triste sepulcri,
Erasa exanimis frontibus ulla fuit;
In capite alterius traheretur ut altera vita,
Vivaque defunctae vellere compta foret.
En pictura viris antiquae sancta diei,
Pura sine ornatu, candida, tota sui;
Non aliunde virens effloruit illius aestas,
Non veterum exuviis enitet ille novus;
Quem natura tuens falsae docet artis amantes
Quid fuerit priscis forma decora viris.
LXIX
Quae videt in te volgus egent nullius, eisque
Fingere mens nihilum pulchrius ulla potest.
Haec tibi per cunctas concessa est gloria linguas,
Dictaque verum intra, laudat ut hostis homo.
Externam speciem sic laus externa coronat;
Haec tamen ora ipsis dissona multa crepant;
Quodque dabant laudis conturbant omne, videndo
Vlterius quam se fert oculata fides.
Sitne tibi inquirunt animi par candor, et illud
Noscitur ex actis coniciturve tuis;
Blandaque dum facies illis, mens invida secum
Foetorem lolii flos,' ait, 'iste refert.'
At lolium si flos oleat, causam esse putarim
Hanc ego: communi creverat ille loco.
LXX
Non quia culparis meruisse videbere, livor
Egregium telo destinat omne suo.
Gloria pulchrorum est suspectos esse malignis,
In liquido cornix aethere multa volat.
Sis bonus, eniteat tua quoque in crimine virtus
Clarior, ex ipso tempore nacta fidem.
Primitiae florum mordaci a peste petuntur,
At tua dedecoris pura iuventa nitet.
Insidias iuveni structas aut effugis omnis
Integer, aut victor, si peterere malo.
Laus datur, at linguas frenat non illa malignas,
Haec tibi in aeternum libera pestis aget.
Si speciem obtegeret nullam tibi livida fama,
Tu regeres unus pectora cuncta virum.
LXXI
Flere mihi nolis quando, dilecte, supremum
Raucus campanae planxerit ille sonus,
Nuntius ille sonus fugisse haec tristia vitae
Me semel, ac vermes inter habere locum.
Quin etiam releges si forte haec verba, recuses
Quaenam ea panxisset vel meminisse manus;
Tantus amor meus est ut labi malit ab isto
Pectore, quam memorem te doluisse mei.
O, inquam, versum hunc si tum fortasse videbis
Quando ego communi pulvere mixtus ero,
Nomen rite meum labris committere noli;
Fac potius mecum sit tumulatus amor.
Ne sapiens possit causam scrutatus habere
Ludibrio lacrimas ob mea fata tuas.
LXXII
O grave ne quondam ducas recitasse petenti
Quid meritum in me sit post mea fata coli;
Post mea fata meum, care, obliviscere nomen,
Nil habeas in me namque docere boni.
Ni pietas ausit mendacia fingere quaedam
Plus mihi pro meritis auxiliata meis,
Possit ut id laudis cumulari in morte peremptum
Quod nequeat vivo reddere vera fides.
O tua ne pietas fallax habeatur in isto,
Optima quod de me, ficta sed illa, canas,
Fac tumulatum una mihi sit cum corpore nomen,
Neve superfuerit tantus utrique rubor.
Nam rubor est mihimet nihilo dignanda creanti,
Ac pariter tibi sit, si leviora colas.
LXXIII
In me, care, potes velut anni noscere tempus
Lutea cum pendens arbore rara coma est,
Vel potius cum nulla, at frigore nuda tremiscunt
Bracchia, nuper avis templa canora sono.
Tale meae videas lumen pallere diei
Pallet ad occiduas vespere quale plagas;
Quod nox furva brevi totum, mors altera, tollit
Omniaque obsignans inde secuta quies.
Dispicias in me tantum vitale caloris
In cinere est quantum relliquiisque foci,
Qua rubet exiguo languescens igne favilla
Ab nutrimentis interitura suis.
Illa vides, et amas auctis affectibus omne
Vnde recedendum post breve tempus erit.
LXXIV
At sis contentus, cum vis horrenda, vadari
Nescia, me saeva prenderit illa manu,
Nonnihil in versu hoc linquam vitale, quod una
Cum numeris habeas usque, meique memor.
Tuque recensebis simul his unum illud, amice,
Quod tibi devovi seposuique sacrum;
Fas cinis ad cinerem redeat, set spiritus ipse
Est tuus, interior pars meliorque mei.
Inde puta ereptum vitae modo vile putamen,
Cum mihi mortale hoc, vermibus esca, cadit;
Id cadit ignavus potuit quod vincere culter,
Tam miserae nolis tu meminisse rei.
Eius enim valuit modo quod vitale latebat
Intus, in his autem versibus illud habes.
LXXV
Sensibus omne meis illud, carissime, praestas
Pabula quod pecori, gratus et imber humo;
Teque super mecum certamina tanta peregi
Quanta habet aggestas inter avarus opes;
Qui modo laetus eis inhiat, modo respicit aevum
Mente rapax, an se despoliare paret.
Sic mihi iam praestat solo tecum esse, measque
Deinde voluptates quemque videre virum.
Nunc oculos implere tua dulcedine possum,
Tum faciem avertis discruciorque fame.
Nil scio, nil aveo iucundum ea praeter, amice,
Quae mihi das, vel quae tu dare solus habes.
Sic ego quoque die nullis atque omnibus utor
Deliciis, versa plenus inopsque vice.
LXXVI
Cur adeo venerum sterilis mea musa novarum,
Tam procul a varia flexibilique vice?
Cur ego non saecli de more recentia dignor
Respicere, inque novos verba reflexa modos?
Cur genus est scriptis unum mihi semper idemque,
Vestis et inventis inditur una meis,
Paene meum ut nomen prodat vox altera quaeque
Et faciat certam, fluxerit unde, fidem?
O quia te solum cepi, dilecte, canendum,
Materia super hac, teque et amore, moror.
Ars mea sic una est, notis nova gratia verbis
Danda, vel eiusdem forma novanda rei.
Vt renovatur enim sol cursu semper eodem,
Sic eadem narrans et renovatur amor.
LXXVII
Admonitus speculo tua quam durabile forma,
Ac labente umbra quam fugitiva dies,
I, puer, his vacuis tua sensa inscribe tabellis,
Eque tuo possis discere multa libro.
Quae speculum verax rugosa ostenderit ora,
Ora sepulcrorum te meminisse volent;
Lapsaque furtive te gnomonis umbra monebit
Furtive ad mortem tendere cuique viam.
En, age, siqua minus retinebit talia pectus,
Chartarum in vacuas illa tuenda refer;
Sensa tua invenies illic nutrita fuisse,
Cumque nova facie pectus inire tuum.
Officia haec rerum prosunt, si respicis, ipsi,
Factus et exemplis ditior inde liber.
LXXVIII
Nomine sub musae quoniam te saepe vocavi,
Ac numeris totiens auxiliare meis,
Scriptorem se quisque meo corroborat usu
Subque tuo affatu spargit ubique libros.
Lumina quae mutum cantus docuere canoros
Ista tua, ac stolidum corde superna sequi,
En, aliquid pennarum et doctis vatibus addunt,
Ac maiestati fit geminatus honos.
Tu tamen in nostra potius laetere Camena,
Eius enim tua vis, aut oriunda tua est;
Corrigis in reliquis quod durius incidit auri,
Artibus et magnis additur ista venus.
At mihi tu constas ars ipsa, rudisque loquendi
Aequiparo per te pectora docta virum.
LXXIX
Auxilium mea musa tuum dum sola rogavit,
Illa tuam ad numeros sola recepit opem;
Sed mihi iampridem versus ea gratia marcet,
Datque alii musae saucia nostra locum.
Et tua, confiteor, formae pingenda venustas
Officio calami nobilioris eget;
Sed tuus hic vates, de te quantum invenit, omne
A te furatur, restituitque tibi.
Si dat honestatem, a gestu furatur honesto,
Si decus, hoc istis vidit inesse genis;
Dotes praeter eas in te quas vivere notum est,
Hic tibi nil unquam reddere laudis habet.
Non referas igitur grates mera verba loquenti;
Quod tibi nam debet, solvis id ipse, rei.
LXXX
Te canere, o, quantum metuo, sub nomine vero
Quem scio cantari nobiliore lyra!
Vires ille suas in laudem nominis effert,
Quo mea de meritis vinciat ora metu.
Sed quoniam tua laus ingens ut pontus aquarum est,
Qua pariter classes naviculaeque natant,
Et mea cymba procax in eis appareat undis,
Inferior valde viribus ipsa tamen.
Me tua sustineant etiam breviora natantem,
Ille per immensas naviget actus aquas.
Naufraga sit, nostrae nulla est iactura carinae,
Grandia sunt illi robora, grande decus.
Sic florente illo peream si naufragus, unum
Sit grave, naufragii causa fidelis amor.

LXXXI
Seu numeris flero te raptum, sive superstes
Tu fueris, tabet cum mihi funus humo,
Nil metuas; hinc te mors nulla evellere possit,
Exstinctum fuerit cum memor omne mei.
Nomen vita tuum sic immortalis habebit,
Mortua si mecum sit mea fama simul;
Meque ubi communis celarit terra, sepulcrum
In populorum oculis stabit, amice, tuum.
Ac tua erunt monumenta pio mea condita versu
Carmina, quae nondum lumina nata legent;
Et poterunt linguae de te narrare futurae
Presserit has linguas cum diuturna quies.
Semper eris, versus est illa potentia nostri,
Vivus, ubi vera est vita, per ora vir?m.
LXXXII
Te fateor nostrae sponsum non esse Camenae,
Fictaque cuiusvis tu sine fraude legas,
Omnia quae scriptor de forma excogitat eius
Cui, lucra prospectans, dedicat ille librum.
Tum studiis idem florens atque ore, meaeque
Inveniens laudis te superasse modum,
Cogeris, ut vatum fulsit iam doctior aetas,
Inde recens aliquid conciliare notae.
Et facias, dilecte; at cum laus inde tumebit
Maxima rhetorica quam quis ab arte trahat,
Tu, facie egregius, fueras ita simplice versu
Dictus ab hac musa cui placet una fides.
Quos adhibent alii fucos decuere genarum
Exsangues; in te talia nulla cadunt.
LXXXIII
Nec mihi visus eras fucis eguisse, nec ullis
Propterea per me tangitur iste decor;
Reppereram, aut rebar, caneret quodcunque poeta,
Illius exiguum te superasse modum.
Inque tua idcirco dormivi laude, quod illud
Ipse palam nobis testificatus ades,
Quantopere infelix os sit mediocre locutum
De meritis, in te quanta sit ista seges.
Tu mihi vertebas haec ipsa silentia culpae,
Maxima qua laus est obticuisse mihi;
Nam tua dum per me forma est illaesa silendo,
Cantantum in numeris illa sepulta fuit.
Ex oculis istis vitae plus vivit in uno
Quam tibi par vatum reddere laude potest.
LXXXIV
Vtrane vox potior? quisve illud laudis opimae
Vicerit, esse unum te tibi laude parem?
Quod spatio breviore ampletitur omnia demum
Quorum ope noscatur par aliunde satus.
In calamo scriptoris egestas nuda videtur
Qui decoris nil dat gloriolaeve rei;
Scribere qui te volt, si callet qualis es ipse
Pingere, materie nobilitavit opus.
Si modo describat naturae scripta, velitque
Illius argutam non hebetasse manum,
Ingenium artificis pitura simillima volgat
Vndique, et hoc artis crescit honore genus.
Sed bona corrumpis tua maxima, laudis amator,
Qualis et egregiis dotibus ipsa nocet.
LXXXV
Lingua verecunde dum se mea continet, alter
Commenta in laudes pangit opima tuas;
Par sibi, si quando, stilus aureus ille superbit,
Aureaque a Musis verba polita novem.
Ast ego, vera putans, aliis sublimia linquo
Fanda, sed indocti more profata probo,
Ceteraque et versu si spiritus ille subacto
Condere volt de te quae propiora deis.
Laus ea cum sonuit, 'nihil istis verius' inquam,
Nec nihil ad summam laudis et ipse fero;
Id tamen est mecum, veri nam fervor amoris
Verba retro ut veniant anteit illa gradu.
Verba sonumque colas aliorum, sensaque cordis
Tu mea, in effectu sensa diserta suo.
LXXXVI
Num quia velivoli versus splendore superbus
In teque et nimias navigat alter opes,
Nostrane clauduntur stupefa to pectore sensa,
Sub natalicio viva sepulta loco?
An, lemurum auxiliis ultra mortalia dotus
Scribere, me maior spiritus ille necat?
Non ita, non nostram stupefecerat ille Camenam,
Nec socium siquid nocte ministrat opem.
Ille nihil de me, nihil ulla affabilis umbra
Ingenia instillans omnia noctis, ovat;
Non fuerint illis iactanda silentia nostra,
Qui fueram haud ullo saucius inde metu.
Sed favor ut numeros fulsit tuus eius, ibidem
Materies ac vis destituere meos.
LXXXVII
Care, mihi valeas, nec te sum dignus habere,
Et pretii tandem gnarus es ipse tui.
Omne caput meriti te liberat, omnia iura
Cassa mea in te sunt, syngrapha siqua dedit.
Quo sis iure meus nisi te donante, meaque
A parte o tantas quid mereatur opes?
Muneris egregii causa in me defuit omnis,
Iamque revertatur muneris ille favor.
Te dederas ignarum a te maiora mereri,
Cuive dabas tete non ego notus eram.
Gratia sic ingens, ipsis erroribus auta,
Recidit in dantis, res ubi nota, manum.
Teque habui, tanquam somno quis lusus inani
Node quidem rex est, luce dieque nihil.
LXXXVIII
In numero cum me nullo censurus habendum
Incipies meritis indubitare meis,
Mecum ego pugnabo tua proelia, falsus et omnis
Cum fueris, vincam te tenuisse fidem.
Conscius et mihimet vitiorum, ea cuncta libellis
Scripta dabo causae subveniamque tuae;
Probra quibus teneor multis recludere possum,
Meque relinquenti gloria maior erit.
Nec nihilum interea fuero lucratus ibidem,
Figitur in te nam pectoris omnis amor;
Sique meis oritur fortasse iniuria rebus,
Nil mihi non prosit, si tibi prosit idem.
Totus amans totusque tuus, nil ferre malorum
Noluerim, ut capias nonnihil ipse boni.
LXXXIX
Ede in flagitio te me liquisse repertum,
Protinus id vincam turpe fuisse nefas.
Ede vacillantes ob gressus, debilis ibo,
Reiciet causam vox mea nulla tuam.
Dedecoris nequeas mihi, care, imponere tantum,
Quo vicis optatae sit tamen ille color,
Quantum ego non duplicem; demum si malle fateris,
Notitiam voltu dissimulare queo.
Non adero quocunque loci spatiabere, nomen
Dulce tuum in lingua non habitare sinam;
Impietas oris quaedam ne peccet in illo
Prodere amicitiae forsitan ausa notas.
Omnia me contra pro te facienda vovebo;
Osus eris quem tu, non meus is sit amor.
XC
Me ferias cum vis, si quando hoc tempore malim,
Omnia cum votis stant inimica meis;
Adde tuos fortunae itus, incumbe cadenti,
Nec venias subito tu novus ipse dolor.
Ah minime, hos fuerit si fas evadere lutus,
Tu mihi crudelis post mala victa veni;
Flamina ne noctis duplicaveris imbre diei,
Sitve per accitas tracta ruina moras!
Linquere me si vis, parcas ipse ultimus ire
Cum desaevierit tenuibus ira inalis;
Aggredere in primis tu me, mihi prima ferenda
Fortunae veniat pessima plaga velim.
Cetera deinde meae sortis, iam tristia visa,
Sint ad discidium non ita visa tuum.
XCI
Est atavis, est qui subtili mente superbit,
Corpore firmo unus, vi magis alter opum;
Sunt quibus arridet vestis nova pravaque forma,
Hunc canis, hunc currus, accipiterve iuvant.
Ingeniis aliis alia est adiuncta libido,
Causa voluptatis maxima cuique suae.
His ego particulis me nullus metior, uno
Praeditus has omnes exsuperante bono
Pluris amor tuus est genere alto stirpis habendus,
Pluris opes quam sunt vel pretiosa chlamys;
Dulcior est avibus vel equis mihi, compos et eius
Possideo quidquid gloria cuique sua est;
Anxius hoc uno, quod habes ea cuncta vicissim
Auferre, ac summae me dare tristitiae.
XCII
I, facias quodvis te furaturus amanti,
Per vitam meus es, sic mihi certa fides;
Vitaque amore tuo nescit diuturnior esse,
Ex illo quoniam pendet ut esse queat.
Propterea mihi nulla gravis sit noxa timenda,
Cui minima extemplo clauserit ipsa diem;
Sortis iter video mihi fortunatius ire
Arbitrio quam si pendeat illa tuo.
Perfidia haud possis tu me vexare rebelli,
Rupit ubi vitae stamina ruptus amor;
O ego bis felix, cui sors est utraque dulcis,
Dulce in amore tuo vivere, dulce mori
Sed quid ita excellit nihil ut metuatur iniqui?
Falsus, ubi nildum suspicor, esse potes.
XCIII
Vivere sic pergam decepti coniugis instar
Te ratus integra pectoris esse fide;
Nam speciem ostendes, penitus mutatus, eandem
Ore meus, vel dum pectus aberrat amans.
Nec, quia nil oculis odiosum vivit in istis,
Scire tuas animi fas erit inde vices.
In vario voltu rugisve aut fronte coacta
Plurimum apud numerum perfida corda leges;
Te bonitas divina creans decrevit in ista
Vt facie nunquam non habitaret amor;
Quidquid consuleres, quidquid sub corde moveres;
In facie voluit nil nisi dulce legi.
O genita in pestem mortalibus aurea forma,
Intima ni virtus aequet in ore decus.
XCIV
Laedere qui potis est nec volt, fecisse recusans
Quae genitum imprimis ad facienda putes;
Corda movens aliis, friget dum marmoris instar
Ipse cupidinibus succubuisse piger;
Dona deum in sese merito trahit ille, suaeque
Indolis ingenitas ille tuetur opes.
Ille sui est voltus dominus, sua possidet ora;
In multis alii servit id omne decus.
Flosculus aestati est aestivo gratus odore,
Floreat ac pereat cum tamen ipse sibi;
Siquid at incessit tetrae robiginis illum,
Gramine ab agresti vincitur eius honos.
Optima corrumpas in pessima; sique putrescunt
Lilia, non loliis est ita foedus odor.
XCV
Est tibi quod nomen maculat floremque iuventae,
Qualis odoriferam pestis operta rosam;
Est tamen, o, in te quam dulce et amabile visu,
Deliciis celans omnibus omne malum!
Istaque lingua tuae quae volgat facta diei,
Libera de lusu nequitur ausa loqui,
Cuncta tamen laudat carpendo, ac fama piatur
Pessima si nomen nuncupat illa tuum.
Et quibus es vitiis tu iam lectissima sedes,
O quam felicem sunt ea nacta domum
Qua macula obtentis veletur quaeque venustis,
Quodque vident oculi vestiat omne decor.
Care, cave in noxam ne tanta licentia vertat;
Culter abutendo dente retusus erit.
XCVI
Ille iuventam in te culpat magis, alter amorem,
Hic tibi non parvum credit utrumque decus.
Sitque decus seu non, adamavit summus et imus;
Mendaque noscuntur si tua, menda placent.
Vt bene laudatur semper vilissima gemma
Reginae in digitis, cum sedet alta throno,
Sic vitiosa in te virtutes esse videntur
Scilicet, inque bonis obtinuisse locum.
Quot lupus ille agnos potuisset fallere, voltus
Callidus agninos imposuisse sibi;
Tuque oculos hominum quos, o, corrumpere possis
Omnibus istarum viribus usus opum.
Quod mihi tu nolis; illo sociamur amore
Vt pariter curae sit tua fama meae.
XCVII
Qualis hiems illud tempus dum separor a te,
Quo sine nil varius quod iuvet annus habet!
Frigus erat quantum, quam raris ulla diebus
Lumina, quae species nuda Decembris agro!
Inter at aestivum fuit illa absentia tempus,
Tempus et autumnum, faenore dives opum,
Spe tumida tandem lascivi veris onustum,
Vt gravida erepti viscera prole viri.
Spe tamen hac fetus tantummodo postuma proles
Ostensa, ac dubiae poma futura notae;
Te quoniam penes est aestas eiusque voluptas
Omnis, avesque ipsae te sine voce silent.
Sive canunt, adeo vox illaetabilis illis
Vt metuens hiemis palleat omne nemus.
XCVIII
Te sini ver solus degi, dum pulcher Aprilis
Vestitus specie multicolore nitet,
Idque iuventae afflat terris Saturnus ut ipse
Riserit insultans, tam gravis ille deus.
Me nec avis cantu movit, nec gratia multi
Floris, odorve suus cuique, suusve color;
Vernum ego nil versu memini, florumque superbit
Copia nativo non mihi carpta toro.
Lilia qui pallor cepisset non ego miror,
Non ego puniceas purpura quanta rosas;
Dulcis odor speciesve illis, dulcedinis umbra
Capta tuae, o praestans omnibus omne decus;
Sed mihi bruma fuit, cum flore et quoque cavillor
Absentis speciem quod ferat ille tuam.
XCIX
Increpito veris violam 'fur dulcis, odorem
Vnde nisi ex dominae surripis ore meae?
Haec tibi sublucens tam molli purpura voltu
Heu male virgineo sanguine tincta rubet.'
Lilia de furto damnat tua palma, tuumque
Crinem in amaracina suspicor esse coma.
Stat rosa quaeque tremens in spinis, conscia culpae,
Huic pudor erubuit, palluit illa metu.
Tertia rubra albet binos furata colores,
Ac furtis animam iunxerat illa tuam.
Quod sceleris propter media florente iuventa
Illa rosa ultrici peste subesa perit.
Plus etiam vidi florum, nec in omnibus unum
Cui tua non species aut tuus esset odor.
C
O ubi, musa, diu latitas oblita canendi
Illius unde oritur vis tua, siqua, lyrae?
An furis in vili quo carmine? vilia rerum
Illustrans artem dedecorasne tuam?
Musa, redi, o nimium cantus oblita, piosque
Per numeros vanae damna repende morae.
Aurem adeas eius qui te desiderat, unde
Ingenium calamo materiamque trahis.
Surge, remissa, mei frontem scruteris amantis
Numquid ibi antiquae sculpserit hora notae.
Siquid tale vides, excanta protinus omne,
Vt spolia in risum temporis ista cadant.
Famam da citius quam tempore forma teratur,
Falciferique a te praevenietur opus.
CI
Quod sileas una iunctas formamque fidemque,
Tu mihi poenarum quid, vaga musa, dabis?
Atque meo imprimis puero res utraque pendet,
Vnde quidem pendes ipsa, trahisque decus.
Musa refer; nullo, dices, sunt vera colore
Indiga, quippe illis est suus ipse color;
Nec calamis opus est ut formae gratia detur;
Pura sine immixtis optima cuncta placent.
Laude meus quod non egeat tu, musa, silebis?
Non excusari sic taciturna potes;
Vt multum superans auratis ille sepulcris,
Fulgeat in sera posteritate, tuum est.
Musa, tuum praesta; qualem nunc cernimus illum
Te doceo ad longam perpetuare diem.
CII
Rarior indiciis, amor in me robore crevit,
Nec, minor ad speciem, me minus ille regit.
Mercis habes instar quando possessor amoris
Aestimat, ac volgo venditat, eius opes.
Cum novus esset amor vernoque in tempore noster,
Excipiebatur cantibus ille meis;
Sic veniente canit Philomela aestate, diesque
Cum maturuerint voce silebit avis.
Non quod adulta aestas sit eis insuavior horis
Cum noctem fletu mulserat illa suo;
Sed numeris sine lege istis nemus omne gravatum
Sentit, et illecebris dulcia trita carent.
Sic ego nonnunquam, velut illa, silentia servo,
Ne nimius tibi sit noster et ipse canor.
CIII
Heu quam musa ferax est paupertatis, ibique
Qua fuit immensum gloria nacta locum;
Pluris, io, visa est communibus edita verbis
Materies, nullis laudibus aucta meis.
O non argueris tu me, quod nulla canendi
Vis mihi sit; speculum consule, voltus inest;
Voltus inest superans hoc nata in pectore sensa,
Ac versus hebetis causa, mihique rubor.
Sitne nefas igitur quod vis augere canendo
Laedere, praesertim quod fuit ante bonum?
Namque alium spectant finem mea carmina nullum
Quam decora et laudes enumerare tuas;
Pluraque, multo plura, meus quam versus habebit
Concipere, in speculi videris ipse vitro.
CIV
Pulcher, ut in prima cum lumina iunximus hora,
Te mihi non unquam rebor, amice, senem.
Ter bruma aestivos nemorum decussit honores,
Veris in autumnum ter rubuere comae,
Aprilem ter odorum exussit Iunius ignis,
Tot varias anni vidimus isse vices,
Cum memini primum te cernere, et ille virentis
Flos tuus aetatis nunc hodieque viret.
Ah, sed inobservata solet sua gratia formam
Linquere, ut occulto labitur umbra gradu;

Saepe miser telo percussum quaerit eodem
Defleat in simili qui sua damna sinu:
Mutua condiscunt orbi deflere parentes
Funera ploratus conciliantque suos
Et cultum cui rus nullo cum faenore reddit
Semina consortem respicit agricolam
Is quoque desecto solvet qui crimina collo
Solatur, cum quo sunt ea facta, reum
Ergo confusis et nos feriamus Olympum
Verbis utilior quam Iove simque tibi

Rhumak Cublaeo praesertim ceterisq sal

AD CVBLAEVM NOVOM CIVEM ROMANVM AVGVRIVM SALVTIS

Tempora, io, laeta quibus est sub imagine lupae
longinquus vates de regione Serum
abstans maxime: en, accipiaris gente latina
et Capitolinus te pater usque adamet!
Et Quiris et Seres in populos per signa potentis
imperii dixit ius ducibusque dedit
Omni per imperium patefacto limine mundi
legibus et clauso barbariei atque chao,
nunc superemus idem: nunc et nos rumpere portas
atque sine imperio vivere posse decet.

Valete

Marcus Rhumaki sal.

Cublaeus permulta nuper ad nos misit 'soneta' Shakespeareana ab Alfredo Thoma Bartone (Britannice: Alfred Thomas Barton, cf. interrete) ex Britannico in Latinum conversa. Nemo quidem nostrum est, quin Bartonis versibus a Cublaeo diligenter descriptis delectetur, sed plane nescio, qua de causa amicus noster finem fecerit in describendo carmine centesimo quarto. Praeterea: Cur celamur de nominibus poetae et interpretis? Carmine autem tuo, optime Rhumak, adductus – calamo leviter chartam perstringente – haec composui disticha sane dura:

Plus centum VATES SĒRUM DE GENTE ‚soneta’
Descripsit summo – vera loquor – studio.
Carmina quae quondam SHAKESPEARE iam fecerat ampla,
SHAKESPEARE, divino praeditus ingenio,
Consimili mentis BARTO vi verterat illa,
BARTO, divino tactus et hic digito.
Eximiis igitur digni sunt laudibus illi
TRES pariter vates: Quis dubitare queat?



Vale.
XII Kal. Iul.
Ex Germania pedifolliis ad furorem redacta.

Rhumak amicissimo Marco sal

Insuper addidi mendam aliam, mi Marce: "Quiris" nam
longa syllabe desinit ille quoque!
O factum male, quod, tunc tam bene versus adaptas
gentes diversas principio adposuit!
Heu, novam amicitiam contra stant tempora vocis
atque usurpanti carmina falsa viro!
Iam portas ne ruperimus, rumpamus at ossa:
et tunc seposita iam, puer, arma para!
Quid stas, quid dubitas, quid te, puer, inde moratur?
"Pelliculam vidi" nunc mihi servus ait:
"parce imitatori: docuit parcere TROISI
de Neruda (id film "POSTMAN" habens titulum):
"La povesìa nun è d'o poveta ma de chi li sierve"
Pablo respondit qui illum imitatus erat:
=Non tam scriptoris causa est confecta poesis,
quam utentis, namque hanc possidet iste magis!"
Maximus ergo trium vatum ste putetur, ut is qui
disticha furatust unicus (ut puto) Ser!



De Italia pedifolliis frustrata!

STVBEEV

ERRATA CONRIGE

In primo versu "mendam aliam" lege "mendum aliud": sermone vulgari nostro deceptus sum, qui "menda" singulare femininum dicit, in morem quo plura antiqua verba populo nostro immutata sunt: vide v.g. "arma", quod latinitati Vergilii plurale neutrum personat; latinitati autem Dantis singulare feminin'et illud. Unde Romanus saepe "arma, ae", "menda, ae", "agenda, ae" etc. dicit sermone hodierno saepissime falsus.
Non semper optime est lingua simillima et eadem loquenti, Germane amice!

Marcus Rhumakem amicissime salutat.
Coloniam Agrippinam profecturus celeritatem mihi adhibendam esse doleo. Quod oro te mihi ignoscas. Ad rem! Scribi licet „mendam aliam“! Cf. Ov. am. 1, 5, 18: „In toto nusquam corpore menda fuit“ et Suet. Aug. 87, 2: „...ne quis mendam magis quam consuetudinem putet“. Imprimis autem maximas tibi ago gratias, quod litteras ad me dedisti et eruditionis plenas et iucunditatis.
Optime vale.
XI K. Iul.
Ex Cornicum Campo.