YLE Colloquia Latina

Iuliae Oenipontano spd

In natione nostra, quae, Iulia, eadem quod ad dialectos patitur quae vos Germani (nam, ut dixi, plebimidia dialectos in margines compellunt, praeter tres [florentinam vel tuscanicam, quae "koinèn diàlekton" nostram, post Dantem Alagherium, constituit; romanam vel latinam, qua ipse loquor et quae plurimum post ultimum bellum floruit per Neorealismum cinematographicum*, ita ut situm suum in plebimidiis pervicacissime nuncusque obtinuerit; denique neapolitanam vel campanicam, quae propter plurimas latissimasque migrationes populi illius in septentrionem italicum - et ad Germaniam usque tuam!! - notissima dialectorum italicarum facta est in mundo, necnon etiam propter ingentem numerum histrionum utriusque dramatis speciei habilissimorum, cantorumque ubique Italiae orbisque notissimorum, quos urbs illa peperisse quivit]), in natione nostra, inquebam, functa gubernatio eiusque anterior nonnullas leges ad dialectos servandas tulerunt, ut nunc alicubi signalia quidem ipsa urbana dialecto inscripta cerneres (hoc vg Romae fit, quod ex audito comperi, quia non inhabito; atque saepissime in Sardinia, ubi propter mirabilem similitudinem cum lingua latina, dialectos Sardorum pro maxima cura servando - et merito quidem - habetur): sed, ut dixi, haec nova mens in dialectos scholas adhuc vix permeat . Gubernatores vostri numquamne talia vel similia decrerunt?

*Neorealismus schola italica fuit, in qua registae clarissimi ut Victorius De Sica ("Roma città aperta" "Ladri di biciclette" ["Roma urbs aperta", "Fures velocipedum"]) plurimas pelliculas romane recitatas ediderunt, quae huic dialecto situm honoratum et perpetuum inter linguas per plebimidia usurpatas tradidit.

Valete mihi

ERRATA CORRIGE

Cum voces verbi "pregare" in sardo sermone exposui, II pers. plur. non bene dixi, quae non pregati(s) sed pregazis/pregais est

Valete

Mucius Oenipontano Iuliae Rhumaki s.d.p.

Verum dicis, mi Oenipotane! Vere Arabica lingua perdifficilis est occidentalibus, praesertim uerbis insuetis, quorum paene nullum simile est uerbis nostrarum linguarum. Etiam ego iniui studium arabicae linguae, sed mehercle! nimis saepe a studio auertor, aliis multiis discipliniis tractus. Tam multae sunt lepidae disciplinae et tam breue tempus! Forsitan postquam finiuero scholam plus temporis habebo (spero!) ad eam discendam.
Equidem dialecti arabae linguae multum dissimiles inter se sunt, sed omnes Arabi inter se facile intellegunt, Arabica lingua publica, id est illa Coranica, utentes. Duo homines, etsi regiones inter se longiquissimas incolunt, ut esse possunt Mauritania et irania, qui patrium suum sermonem adhibentes nullo pacto disputare possent, plane colloquuntur utentes lingua Araba communi.
Magnopere admirabilis mihi uidetur haec ratio, quod omnes in patria uolgo loquuntur dialecto, tamen cuncti inter se intellegunt quadam lingua communi. Hoc fieri potest quia in actis publicis, in schola, in tribunali, in templis, in orationibus ad omnes Arabos aduersis, loquuntur Arabica publica lingua.
Huncque statum exopto etiam nobis; nam linguae Europaeae a latino ueniunt ut dialecti Arabici ab Arabo. Cur idem hic fieri non possit? Scio illlis religio fuisse maximi momenti in lingua communi seruanda, sed censeo omnia fieri posse uoluntate: haec nobis dare potest quod illis religio dedit!

Curate ut ualeatis!

Phlebas sodalibus salutem

Sodales Karissimi , legi epistulas vestras de dialectos disputantes et mihi venit in mentem liber "La meglio gioventù", Pier Paolo Pasolini noster exaravit, annos MCMXXXXI – MCMLIII (1); mea opinio exemplum est vitalitatis et nobilitatis dialectorum Ytaliae nostrae (praecipuae dialecti Fori Iulii).

Vobis excerptum mittere volo. Pulcherrimum.

IL NINI MUÀRT

Sera imbarlumida, tal fossàl
a cres l'aga, na fèmina plena
a ciamina pal ciamp.

Jo ti recuardi, Narcís, ti vèvis il colòur
da la sera, quand li ciampanis
a súnin di muàrt.

Ignoscite et corrigite:

PUER MORTUUS

Vesper clarus, aqua augescit in rivo, femina praegnans ambulat in agro.

Memini tibi, Narcissi, coloris vesperi cum campaneae pulsant pro defunctis.


Notate:

Praegnans – defunctis
Vesper – vesper
Augescit, ambulat (nunc) - memini (olim)

Valete quam optume

a.d. VII Idus Nov. - Mediolano

----------------------------------

(1) Editio mea: P.P. Pasolini, "La meglio gioventù", Salerno Editrice, Roma, MCMXCVIII

Phlebas sodalibus praesertim linguarum neolatinarum amantibus salutem

Recenter amicus meus doctissimus felicissime indicavit carmen, in lingua Sarda scriptum, in quo de vitia cantorum facete tractant:

De musicu est su vissiu ostinadu
qui non bogat sa oghe prontamente
si no est de s'amigu arcipregadu.
Pustis senza cumbidu, che insolente,
iscatenat su cantu in tale gradu,
chi cantat che Tigelliu impertinente.
Est pratica de musicu et est usu:
cantat forzadu et non zessat piusu.

Cesare chi a Tigelliu podiat
forzare, ca fit sou soberanu,
l'esortiaiat et lu pregaiat
pro ch'haeret cantadu, e tot'in vanu.
Eppuru cando s'estru li beniat
cantaiat in bassu et in sopranu
cun geniu et humore ispifferadu
cantaiat a Baccu de insensadu.

Nescio qui, non ad litteram, versus ex Sardo in Latinum sermonem vertit:

Omnibus hoc vitium est cantoribus, inter amicos
ut numquam inducant animum cantare rogati,
iniussi numquam desistant. Sardus habebat
ille Tigellius hoc. Caesar, qui cogere posset,
si peteret per amicitiam patris atque suam, non

quicquam proficeret; si conlibuisset, ab ovo
usque ad mala citaret 'io Bacchae' modo summa
voce, modo hac, resonat quae chordis quattuor ima.

Ad litteram (plus minusve) habes:

De musicu est su vissiu ostinadu
Musici obstinatum vitium est

qui non bogat sa oghe prontamente
ne prompte vocem exerceat

si no est de s'amigu arcipregadu.
nisi amicus magnopere precatur.

Pustis senza cumbidu, che insolente,
Postea sine invitatione, insolenter,

iscatenat su cantu in tale gradu,
cantum extollit tali gradu

chi cantat che Tigelliu impertinente.
ut canere solet impertinens Tigellius.

Est pratica de musicu et est usu:
Mos et usus musici est:

cantat forzadu et non zessat piusu.
coactus canit et numquam cessat.

Cesare chi a Tigelliu podiat
Caesar qui Tigellium posset

forzare, ca fit sou soberanu,
cogere, cum princeps eius esset,

l'esortiaiat et lu pregaiat
orabat obtestabaturque

pro ch'haeret cantadu, e tot'in vanu.
ut caneret, sed in totum vane.

Eppuru cando s'estru li beniat
Sed cum oestrus ei venibat

cantaiat in bassu et in sopranu
canebat ab acutissimo sono usque ad gravissimum

cun geniu et humore ispifferadu
genium humoresque dispensans

cantaiat a Baccu de insensadu.
Bacchum insensate canebat.

Notate:

De musicu = musici (singularis qui vocatur collectivus, videte Marci nostri epistulam #4887 et Arciuvu sardu de bilinguismu http://www.comitau.org: "Il sardo mantiene il singolare collettivo latino per designare un insieme")
est = est
su vissiu = vitium
ostinadu = ostinatus
non = ne
(sa) oghe = vocem -> (v)ocem -> ogem -> og(h)e
prontamente = prompte
si no = nisi
de s'amigu = amicus

… et cetera

Valete quam optume

..

Phlebas Norico sodalibusque omnibus salutem

Quaestionem linguarum et dialectorum valde politicam esse tecum convenio, Norice mi.

Sermo est fundamentum unitatum populorum et, exempli gratia, moderatores Ytaliae nostrae (patriae diversitatum, ut Dantes noster describit in "De vulgari eloquentia", ubi innumeros dialectos principales numerat) bellum ferocissimum in dialectos gesserunt, ut natio nostra unicum sermonem haberet.

Sed inane, vere rectissime Dantes dicit:

Vulgarem locutionem appellamus eam qua infantes assuefiunt ab assistentibus cum primitus distinguere voces incipiunt; vel, quod brevius dici potest, vulgarem locutionem asseruimus quam sine omni regula nutricem imitantes accipimus.

Et scholae Ytaliae vane tentabant eripere vulgarem locutionem acceptam a nutrice.

Sed quod scholae Ytalici Regni et Imperii non fecere, televisio (et migrationes intestinae) celerrime obtinuit: intra quinquagesimum annum dialectos evanuere, bona pace diversitatum culturae localium, verborum divitiarum verborumque iuncturae...

Sermo televisionis, non plus quam mille (forsitan quingenti) vocabulis constat, duabus formis verbi et innumeris turpiloquiis.

Sed tempora mutant: interrete advenit, ubi omnes sermones, ut ita dicam, paris dignitatis sunt, ubi innumera "content providers" invenies, ubi diversitates (quasi) pacifice convivunt. Interrete spatium est (lato sensu) dialectorum, spatium est liberum parvarum societatum. Exempli gratia, per interrete vagans, permiram communitatem Latinam inveni.

Vale, valete

..