YLE Colloquia Latina

Dionysius sodalibus omnibus s.p.d.

Cum studia mathematica mihi semper placere soleant, Linguae Latinae studens hanc vobis quaestionem ponere velim:
Quomodo expressiones mathematicas Latine exprimi oportet? Id est, nonne expressio "5 + 6 = 11" verbis Latinis "quinque plus sex sunt undecim" redditur? Quomodo tum "3 * 6 = 18", "25 / 4 = 6.25", "2 ^ 8 = 256" ceteraque dici oportet?
Quae omnino regulae sunt adhibendae?

Rogo vos ergo permodice, ut rem mihi hanc dilucidetis vel inscriptionem aliquam interretialem, quae usui fuerit, praebeatis.

Valete quam optime, amici!

Soter Dionysio Nomadi, mathematico Casachico clarissimo, s.d.p.


Quamquam, optime Dionysi, mathematicarum artium peritus non sum, ad ea, attamen, quae in nuntio # 5543 a te quaesita sunt, quam diligentissime respondere conor.

I)
CONSUMMATIO

[ <numeri> addendi et summa : numeri cardinales ]

3 + 4 = 7 “ tria et quattuor sunt septem â€

Dionysius discipulus insipiens Soteri viro doctissimo amicissimeque s.p.d.

Non desino gratias tibi, Soter amice, agere pro responsis tuis promptissimis lucidisque maximeque ad rem pertinentibus. Ea quae cognoscere volueram dilucide es mihi interpretatus. (praecipue multiplicatio, divisio atque potestates mea intererant).

Quo dicto, paucas novas quaestiones ex nuntio tuo #5544 enatas esse confiteor (at timeo ne nimis subscruposus videar ).

1. Inspiciamus partem quartam nuntii tui, quae ad divisionem attinet - ibi scripsisti:

150 : 25 = 6 “ si centum quinquaginta in vigenos quinos partimur, fiunt eorum sex <partes>

Nonne, si <partes> intelleguntur, "in vigenas quinas partimur", vel, si genero neutro utimur (ut in "bis bina sunt quattuor"), "in vigena quina partimur" dici oporter?

2. In parte quinta - POTESTATES - in "dynamis binorum est quattuor" verbum "dynamis" non intellego. Quid sibi vult? Qua forma grammatica est?

(Id denique "1/24 vicena/vigena quarta pars" - non "vicesima quarta" (in parte "NUMERI FRACTI" nuncupata) - profecto lapsus calami mihi videtur.)


His quaestionibus allatis, gaudeo situm esse hoc interretiale, ubi res tantae novae Latine a viris mulieribusque doctis exquiri et agnosci possint.

Diem quam delectabilem habeas Solis!
Vale!

Soter optimum Dionysium Nomadem amicissime salutat.


Nihil, Amice mi, subscruposus mihi videris atque “docta curiositas tuaâ€

Iulia sodalibus mathesi studiosis salutem.
Confiteor me de eadem quaestione iam cogitasse nec idoneum responsum invenisse. In animo habui plures libros mathematicos Latine scriptos legere, sed tantam mihi copiam lobrorum soleo mihi proponere ad legendum, ut adhuc semper aliquo pacto factum sit, utr alii libri maioris mihi viderentur momenti.
Quae scripsisti tu, Soter, imprimis quae attinent ad additionem subtractionemque, iam sunt admodum bona, sed non sufficiunt, si agitur de numeris non integris vel de aliis symbolis. Lexicon "Georges" proponit, si agitur de numeris integris 3*4 dicere "tria quater multiplicare", si de aliis vero rebus agitur, dicere potest "a cum b multiplicare". De divisione nihil proponit, fortasse autem simili modo dici potest "a per b dividere". De qua re autem malim doctiores quaerere.
Quid attinet ad potentiam, lingua Anglica mihi videtur imitatione apta. Anglice: "a to the b-th , i.e. "a raised to the b-th power", si b et symbolon, etiam "a to the b", ergo fortasse 2^3 dicitur "duo ad potentiam tertiam". b si est 2 vel 3, exstant etiam verba, ut ita dicam, geometrica, ut quadratum et cubus, ergo 6^2 "sex quadratum". Si autem b est longior expressio, fortasse etiam simpliciter "a ad potentiam b", id est e^((x^2)/2) dicitur "e ad potentiam x quadratum et divisum per duo", quamquam confiteor id esse admodum difficilem et nonnumquam foedum. Germanice dicimus "e hoch x-quadrat Halbe". NB: Et sententia Latina et Germanica est ambigua, potest enim etiam significare (e^(x^2))/2; idem valet, si Anglice dico "e to the x-squared divided by two". Qua de causa symbolismus mathematicus inventus est. In meo exemplo autem verisimilior est prima expressio, nam occurrit in formula illa Gaussiana distribuaria, quae est haec: 1/√(2π)*e^((x^2)/2).

Quomodo leguntur numeri negativi, qui dicuntur? -2 quid dicitur? Germanice "minus zwei", Anglice "negative two", Latine fortasse tamquam Anglice "duo negativa"?

Hactenus de cogitationibus meis.
Valete quam optime. Gottingae, pridie Nonas Augustas.

Dionysius amicis Latinitatis matheseosque peritis s.p.d.

Nuntio isto #5561, Soter amice, accepto, tamquam caligo dubitationis meae prope discussa est.
Una etiamnum res quam longius disceptemus digna mihi videtur. Illi quidem "1/24 = vicena / vigena quarta" nusquam mihi in libris simile quidquam occurrit . Latinistis enim Allen & Greenough auctoribus, id mihi persuasum habeo: "Fractiones - ut in Lingam Anglicam - hoc modo exprimuntur: numerali cardinali pro numeratore, ordinali pro denominatore." (New Latin Grammar by Allen & Greenough, §135.e., p.61; liber hic reperies: http://www.textkit.com/learn/ID/109/author_id/42/). Id ceterum fieri potest, ut distributiva ista in Latina fortasse postclassica ad fractiones reddendas applicentur. Hac de re hactenus...

Quod ad potentiam spectat, Iuliae prorsus me adsentiri affirmo: id "a ^ b = a ad potentiam b" satis plane et commode videtur.
Numeros negativos, Iuliam iterum sequens, itidem nominarem: "-2 = duo negativa". (obiter dictum: Russice "-2 = минус два", i.e. "minus duo").

Curate ut valeatis, amici.

Soter Iuliae et Dyonisio Nomadi, Amicis clarissimis et doctissimis, s.d.p.


Feliciter et magna cum observantia te, Iulia, Amica clarissima et de arte mathematica peritissima, et nuntium tuum, auctoritate doctrinaque gravem, saluto.

Diligentius inspectis, ex bibliotheca mea, et “O. Badellino - ‘Dizionario Italiano-Latino’â€

Soter Iuliae et Dionysio Nomadi s.d.p.


Modo “Epistulam ad Pisonesâ€

Salve, Soter amice!

Gratias tibi, vir doctissime urbanissimeque, ago multas atque gaudeo te etiam poeticos libros lectitantem non huius thematis mathematici oblivisci. Ecquidem confiteri debeo - prorsus ex memoria mihi excidisse "unciam" esse "unam duodecimam partem" . Nuntio tuo perlecto, tunc demum recordatus sum formulasque istas intellexi .

Dum spiro, disco .

Feriam sextam quam iucundissimam habeas!
Vale!

Elessar, tanto intervallo reditus, omnibus amicis sal.

Egomet saepe scientiae computandi philosophiaeque naturali, quam hodie physicam appellari solet, opera do. Superiore anno, accidit ut leges motus universales a Isaaco Newtono inventas didicissem et, per retem pervagans, opera duo illius maximi philosophi latina invenirem, quorum unum, praeclarum, “Philosophiae Naturalis Principia Mathematicaâ€

Iulia omnibus, imprimis autem Elessari salutem.

Magnopere gaudeo, Elessar mi amice, te denique revenisse et iterum hic scripsisse! Ex quo enim animadverti etiam te iuvenem esse (duobus annis te maior sum) et etiam te magni aestimare scientias naturales, te habebam amicum et dolebam, quod tacebas. Nunc autem spero, ut in futuro saepius huc venturus sis!
Quid attinet vero ed nuntium tuum novissimum, nil aliud dicere possum nisi 'Macte virtute!' Quamvis enim nunc in universitate studeam mathesi physicaeque, et quamvis magni momenti mihi sit scientiarum historia, tamen nescioqua de causa parum adhuc inspexi libros veteres mathematicos. Semper in mente habeo aliquando Caroli Friderici Gauss (Gottingensis! ) et Leonhardi Euler opera legere, sed adhuc non feci. Nunc autem habeo Librum Chronicarum, qui liber etiam eximie mihi placet!
Sed ad rem revertamur: Nullo dubio depromenda sunt expressiones mathematica e libris mathematicis recentioris aevi, quia multa proposita tunc primum sunt orta et inde antiqui adhuc non habebant verba apta. Saepe autem difficile est e textu cognoscere, quid dicatur expressio quaedam, ad quam quaestionem solvendam aptissimum invenisti textum. "a plus b valet c" et "a minus b valet d" vero magis mihi placent quam quae proposuit Soter (quamvis "a et b sunt c" haud contemnendum esse arbitrar), quippe cum facilia sint usu et etiam hodie in linguis saltem Germanica Anglicaque idem dicamus, cum “tria tribus addita fiunt sexâ€

Elessar Iuliae caeterisque sal.

Nam, ut dicis, aliam rationem ad potestates (hoc verbum pro "potentia" malo) designandas invenire necesse est. Pro certo habeo aliquid melius in libris saeculorum decimo quinto ad decimum octavum scriptum esse. Nunc infeliciter satis temporis non habeo ut egomet inspicere possim, occidente sole autem revertar!

Valete,
Civitate Turritana, a.d. XII Kal. Sep.

Dionysius Elessari s.p.d.

Plurimas tibi gratias ago, amice, pro responso tuo atque praecipue pro pagina ista interretiali Bibliothecae Burndy, ubi nonnullos "pdf"-libros inveni quos ut legam iam exonerare (? download ?) coepi.

Cura ut valeas!

Marcus sodalibus mathematicorum peritissimis, imprimis Iuliae sodali et carissimae et eruditissimae s.d.p.

Ad manum, quamvis mathematicus non sim, librum habeo quendam, quem composuit Helmuth Gericke. Inscribitur pars una „Mathematik in Antike und Orient“, altera: „ Mathematik im Abendland von den r

Salve, Dionysi!

Anglice: to download -> Latine: extrahere aliquid ex rete.

Fac valeas.