YLE Colloquia Latina

Oro vos, amici carissimi, illum indagetis philosophum, qui in his latet distichis a me factis:

Est usus quondam, citius quo scribere quiret,
Vir sapiens nitidis praerapidisque notis.

Milia chartarum vicena bis ille replevit
Perceleri calamo: mens agitavit eum.

Occubuitque prius totum quam Mars pater anno
Orbem trux iterum sanguine tinxit hians .

Ergo hic sapiens scripsit 40000 paginarum stenographatarum et ante alterum bellum mundi periit: haec dicuntur de Edmundo Husserl anno 1938 interito: estne?

Marcus Rhumaki sal.
Gratulor tibi de aenigmate incredibili sagacitate soluto. Edmundus Husserl philosophus simul et notarius. Quicumque arte compendiose scribendi institutus est, eadem is fere celeritate scribit qua cogitat.
Vale. V Kal. Nov.

Gratias ago, amice. Inter initia putavi eum fuisse Peirce, et ille philosophus et cuius chirographa et illa circiter ex 40000 (mirum!) paginarum summa constant (sed sine scriptura compendiaria), hic autem anno 1914 interiit, ergo certe ante alterum bellum, sed rectius scripsisses si priori incipiente bello mortuum dixisses, si quando de Peirce loqui voluisses: hoc expunxi, cetera autem indicia opinione mea congruebant (quia necdum intellegeram illud "praerapidis notis" te scripsisse pro sthenographia). Titubanti, an hunc esse rescriberem prorsumne perquirerem, sponsa suasit ut ulterius vestigarem (quanto consilio certisque incertisque seriisque iocisque bona puella!) et ubi Husserl vidi legique de eo parvulum compendium vitae operumque, certus fui te de illo locutum esse. Ceterum ei paululum lycaealis studui.

Sit tibi feliciter, iocundissime Marce, et si vis vacasque... scribe alia,

Nuper, amici spectatissimi, haec quattuor composui disticha, quibus aenigma continetur obscurum sane et tenebrosum: Quis est?

Pastor erat quondam: pecudes dum gramina carpunt,
Sopitis oculis - heu! - specus hausit eum.
Innumeros somno pressus perfecerat annos,
Cum subito rediit vita novata viro.
Exiit ex antro; poterat nil noscere primo
Omnibus ignotus. Quaeritur “Iste quis est?”
Deinde senem canum convenit tristis in urbe:
Frater erat senio flebilis, orbus, inops.

Ne de novissimo solvendo aenigmate desperetis, haec mihi liceat addere:
1) Pastor ille somno altissimo longissimoque captus circa annum a. Chr. n. sescentesimum vixisse dicitur.
2) Pastor somno expergiscens primas partes agit in fabula Goetheana, cui eadem fere inscriptio.
3) Scriptor Americanus saeculo undevicesimo hanc materiam paullum mutavit, ut ipse narrationem componeret celeberrimam.
Agedum, amici!

Marco spd

Sponsa mea hac vice sola solutionem repperit: dixit enim esse drama Goethianum "Epimenides expergefactus" et historiam de Epimenide cretensi, qui et in paradoxo illo celebri reperitur.

Vult autem scire quis sit hic scriptor americanus auctor huius narrationis.

Marco ceterisque spd

Iste poeta de quo aenigma pono
multarum transvolavit formas rerum
multarum habuit vim materierum
ignis ventus fuit corpore et sono

sed sine metamorphosi, et in throno
sedit seque sensit sacrorumque erum
erumque item rerum humanarum ferum
sed sine titulo: phantasis dono.

Sed phantasis non bona: quavis pelle
indutus, nocuit: ignis cremabat,
ventus flabat, aqua erat sed procellae

si potens homo, sanguinem versabat
vitae contraria - heu quam caeco felle! -
dat huic qui mortis contraria dabat

Marcus Rhumaki sponsaeque eius s. d. p.
Gratulor, virorum optime, cum sponsae tuae de aenigmate sagaciter soluto tum tibi ipsi, quod puellam tibi coniunxisti tam magnificam eruditamque. Quod vero ad scriptorem Americanum attinet, ante oculos mihi obversabatur Washingtonius Irving eiusque narratiuncula quae inscribitur Rip van Winkle. Cf. etiam Diog. Laert. 1, 109.
Valete.

Laudante te sponsam meam magis gaudeo quam si memet ipsum laudares, ut scit quicumque amorem cognovit
Tibi ipsa gratias agit et pro laude et pro nomine scriptoris.

Nunc autem maneo dum novum illud aenigma meum, quod ex superiori epistula eminet, solutione praedatur: si iuvare potest, dicam hunc poetam vixisse XIII saeculo aetatis quae dicitur vulgaris

Vale

Marcus Rhumaki sal. pl. d.

Aenigma abs te propositum pertinere puto ad hoc quattuordecim hendecasyllaborum carmen:

S'i' fosse foco, ardere' il mondo;
s'i' fosse vento, lo tempestarei;
s'i' fosse acqua, i' l'annegherei;
s'i' fosse Dio, mandereil'en profondo;

s'i' fosse papa, serei allor giocondo,
ché tutti cristïani embrigarei;
s'i' fosse 'mperator, sa' che farei?
a tutti mozzarei lo capo a tondo.

S'i' fosse morte, andarei da mio padre;
s'i' fosse vita, fuggirei da lui:
similemente faria da mi' madre,

S'i' fosse Cecco, com'i' sono e fui,
torrei le donne giovani e leggiadre:
le vecchie e laide lasserei altrui.


Composuit versus illos elaboratissimos Franciscus Angiolerius poeta celeberrimus, cui maximi momenti fuisse dicuntur Bacchus Venus Fortuna. Carmen investigavi in hoc libro bilingui: Italienischer Parnass, Dichtung aus sieben Jahrhunderten, ed. Hans Frederick, Darmstadt 1974, p. 40.

Vale.

Sophos! Simile aliquem ad modum quorundam carminum Buranorum, hoc opus est exemplum vulgaris tuscanici non florentini, ipse enim erat senensis, ut constat legenti: en profondo ille dicit, et non in profondo, embrigarei pro imbrigherei, et similia: de his formis multum ambigitur apud philologos: quaedam editiones praebent sarei pro serei et imbrigherei pro embrigarei, itaque formae florentinae senensesque permiscentur pro manu scribae, scilicet prout esset ille huius illiusne civitatis.

Non dubitavi quin solutio a te ventura foret, nam iam aliquando te cultus italicos doctissimum esse demonstravisti. Macte virtute!

Fac optime valeas

Marcus Rhumaki ceterisque amicis suis sal.

Ecce versus Latini, quibus vir doctissimus imitatus est carmen a se ipso Italice compositum:

Est mens, quae vegeto inspiravit pectora sensu,
Quamque iuvit volucres humeris ingignere plumas,
Corque ad praescriptam celso rapere ordine metam:
Unde et Fortunam licet et contemnere mortem;
Arcanaeque patent portae, abruptaeque catenae,
Quas pauci excessere, quibus paucique soluti.
Saecla, anni, menses, luces, numerosaque proles,
Temporis arma, quibus non durum est aes adamasque,
Immunes voluere suo nos esse furore.
Intrepidus spatium immensum sic findere pennis
Exorior, neque fama facit me impingere in orbes,
Quos falso statuit veros de principio error,
Ut sub conficto reprimamur carcere vere,
Tanquam adamanteis cludatur moenibu' totum.
Nam mihi mens melior; nebulas quae dispulit illas,
Fusim, qui reliquos arctat, disiecit Olympum,
Quando adeo illius speciem vanescere fecit,
Undique qua facile occurrit penetrabilis aer.
Quapropter dum tutus iter sic carpo, beata
Condicione satis studio sublimis avito
Reddor Dux, Lex, Lux, Vates, Pater, Auctor, Iterque:
Adque alios mundo ex isto dum adsurgo nitentes,
Aethereum campumque ex omni parte pererro,
Attonitis mirum et distans post terga relinquo.

Oro vos investigetis et nomen viri illius sapientissimi et carmen illud Italicum, quod ex quattuordecim constat hendecasyllabis. Ne inextricabilis vos decipiat error, hoc addere velim: Vir quadringentis ante annis crudelissime in quodam campo concrematus est.

Valete. IV Id. Nov.

Iordanum Bruno mi videris dicere, qui in De infinito universo et mondi hoc poema huic simile, quod rettulisti scripsit: simile sed non eadem ipsissima mi dicere videtur: dic tu utrum sit necne.

Quindi l'ali sicure a l'aria porgo
Né temo intoppo di cristallo o vetro
Ma fendo i cieli e a l'infinito m'ergo
E mentre dal mio globo a gli altri sorgo

E per l'eterio campo oltre penetro
Quel ch'altri lungi vede, lascio al tergo
Poi che spiegat'ho l'ali al bel desio
Quanto più sott'il piè l'aria mi scorgo

Più le veloci penne al vento porgo
E spreggio il mondo, e vers'il ciel m'invio
Né del figliuol di Dedalo il fin rio

Fa che giù pieghi, anzi via più risorgo
Ch'i' cadrò morto a terra, ben m'accorgo
Ma qual vita pareggia al morir mio?

Equidem, mi Rhumak, Iordanum Brunum hos imprimis versus a se ipso compositos Latine imitatum esse arbitror (nescio an errem):

E chi m‘ impenna, e chi mi scalda il core,
chi non mi fa temer fortuna o morte
chi le catene ruppe e quelle porte,
onde rari non sciolti ed escon fore?

L‘ etadi, gil anni, i mesi, i giorni e l‘ ore
figlie ed armi del tempo, e quella corte,
a cui nè ferro, nè diamante è forte,
assicurato m‘ han dal suo furore.

Quindi l’ ali sicure a l’ aria porgo,
nè temo intoppo di cristallo o vetro;
ma fendo i cieli, e a l’ infinito m’ ergo.

E mentre dal mio globo agli altri sorgo,
e per l’ etero campo oltre penetro,
quell ch’ altri lungi vede, lascio al tergo.

Utcumque autem se habet res, cunctis ex versibus dilucide apparet ingeniosa herois illius philosophi doctrina atque sapientia.
Cura ut valeas. Id. Nov.