by Herimannus on Sat 07 Ian, 2006 1.52
Herimannus sodalibus salutem dicit
Postquam Senecae epistolas ad Lucilium et orationes in Catilinam percurri, cognitio mea duorum clarissimorum auctorum haud dubie perturbatur.
Dubium non est, quin mihi adulescenti Seneca longe gratior fuerit: nam amor sapientiae et solitudinis, qui tunc me magnopere pellicebat, plerasque epistolas dominatur, exempli gratia:
"Prior ille sapiens est, quem non tela vibrantia, non arietata inter se arma agminis densi, non urbis impulsae fragor territat: hic alter imperitus est, rebus suis timet ad omnem crepitum expavescens, quem una quaelibet vox pro fremitu accepta deicit, quem motus levissimi examinant: timidum illum sarcinae faciunt. Quemcumque ex istis felicibus elegeris, multa trahentibus, multa portantibus, videbis illum: "comitique onerique timentem". Tunc ergo te scito esse conpositum, cum ad te nullus clamor pertinebit, cum te nulla vox tibi excutiet, non si blandietur, non si minabitur, non si inani sono vana circumstrepet." (Epist. 56, 13 - 14)
Contra memoria Ciceronis statim excerptis lacertis consociatur, tantum ad discendas formas sententiarum (syntaxim) demonstratis et taediose conversis: omnibus notus Marcus Tullius, nemini gratus.
Sed hoc singulare certamen me impulit ad propositas epistolas et orationes celeriter percurrendas. Inde didici lectori faciliorem intellectu Ciceronem esse quam Senecam: priorem sententias longas et plurimis partibus varie conexis composuisse, sed (fere) sine insidiis; alterum interdum saltuatim procedere, aenigmata proponens: "Casu in meridianum spectaculum incidi lusus expectans et sales et aliquid laxamenti, quo hominum oculi ab humano cruore adquiescant: contra est." (Epist. 7, 3) (contra est?); deinde perenni reprehensioni similes esse epistolas Senecae, qui se sine ullo dubio amico praestare censeat, ibique contemptum populi undique abundare; denique magnum numerum epistolarum de variis rebus agentibus parum operis unius nomen ferre posse.
Quam ob rem animus meus ad Ciceronem inopinate conversus est: quem sibi admodum confidentem iam noveram, certum se in manibus suis salutem rei publicae tenuisse; sed vividus est et peritus in suadendo et narrando:
"Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? quam diu etiam furor iste tuus nos eludet? quem ad finem sese effrenata iactabit audacia? Nihilne te nocturnum praesidium Palati, nihil urbis vigiliae, nihil timor populi, nihil concursus bonorum omnium, nihil hic munitissimus habendi senatus locus, nihil horum ora voltusque moverunt? Patere tua consilia non sentis, constrictam iam horum omnium scientia teneri coniurationem tuam non vides? Quid proxima, quid superiore nocte egeris, ubi fueris, quos convocaveris, quid consilii ceperis, quem nostrum ignorare arbitraris?" ( I, 1)
"Itaque hesterno die L. Flaccum et C. Pomptinum praetores, fortissimos atque amantissimos rei publicae viros, ad me vocavi, rem eui, quid fieri placeret, ostendi. Illi autem, qui omnia de re publica praeclara atque egregia sentirent, sine recusatione ac sine ulla mora negotium susceperunt et, cum advesperasceret, occulte ad pontem Mulvium pervenerunt atque ibi in proximis villis ita bipertito fuerunt, ut Tiberis inter eos et pons interesset. Eodem autem et ipsi sine cuiusquam suspicione multos fortis viros eduxerant, et ego ex praefectura Reatina complures delectos adulescentes, quorum opera utor adsidue in rei publicae praesidio, cum gladiis miseram. Interim tertia fere vigilia exacta cum iam pontem Mulvium magno comitatu legati Allobrogum ingredi inciperent unaque Volturcius, fit in eos impetus; educuntur et ab illis gladii et a nostris." ( III, 5)
" Quae cum ita sint, patres conscripti, vobis populi Romani praesidia non desunt; vos ne populo Romano deesse videamini, providete. Habetis consulem ex plurimis periculis et insidiis atque ex media morte non ad vitam suam, sed ad salutem vestram reservatum. Omnes ordines ad conservandam rem publicam mente, voluntate, studio, virtute, voce consentiunt. Obsessa facibus et telis impiae coniurationis vobis supplex manus tendit patria communis, vobis se, vobis vitam omnium civium, vobis arcem et Capitolium, vobis aras Penatium, vobis illum ignem Vestae sempiternum, vobis omnium deorum templa atque delubra, vobis muros atque urbis tecta commendat. Praeterea de vestra vita, de coniugum vestrarum atque liberorum anima, de fortunis omuium, de sedibus, de focis vestris hodierno die vobis iudicandum est. " ( IV, 18 )
Amor rei publicae, iuxta videlicet opinionem Marci Tullii, variis animi motibus ostenditur, variis eloquii modis demonstratur.
Si ambo opera ergo summatim considero, conscius epistolas ut singula brevia scripta confecta esse, praestare mihi Orationes Ciceronis in Catilinam videntur.
Novocomi, a. d. VII Idus Ianuarias