Rhumak Norico Mucioque spd
Salvete, amici! huius fori oblitus eram, itaque responsum Norici nuper, eheu, modo pellegi. Verba tua, mi Norice, plurimum habent salis, et quaestiones potissimas philosophiae religionisque accuratissime perspiciunt: nam philosophia quamvis libera (nullius est, ut in medio aevo iactabatur, ancilla) maxime religione parta est, ita ut, ut ita dicam, religiones in duas factiones reduceret priorem earum, quibu deus nonnisi summus et ab humanitate secessus "ens" exsisteret, tanquam ideae platonicae, deus Abrahae (et omnes Di monotheistarum), vel etiam Di conceptionis epicureae (nam, nisi fallor, Epicurus esse deos, sed omnino vitae humanae alienos, qua tam dolore quam pavore mortis carentes, contendebat); alteram earum, quibu divinitas ipsis rebus inesset (fluminibus, fulguribus, maribus terrisque pristinae religionis, vel simplicius materiei formisque Iordani Bruno - "principiis constantissimis", ut ipse dicit, per quae vita sempiterno aevo vectitatur). Prior deum numquam tangi mortalibusque convenire iubet (et etiam si convenit tangiturque id semper ex superno fit), altera deos aliquid facit humanitate commixtum ipsique usque relatum, ita ut aliquando colluctari, conversari, concubare quidem!, et ad invicem se effingi vario exitu possint.
Vtra factio veracior sit, sciemus forsitan post mortem, sed utra plus humanitati adtulerit artium, scientiarum, libertatis iam antiquitus nitidissime paruit: in historia religionis gentilis nostrae tempora multa fuere, quibus homines vel ex immortalibus hominum protectores contra deos luctati sunt: Prometheus ut nos flamma donaret, et omnis homo, qui ut rerum natura potiretur, superstitionibus obstitit. Meminerimus enim illa mirabilissima, pulcherrima lucretiana:
primum Graius homo mortalis tollere contra
est oculos ausus primusque obsistere contra
quem nec fama deum neque fulmina nec minitanti
murmure compressit caelum sed eo magis acrem
inritat animi virtutem effringere ut arta
naturae primus portarum claustra cupiret
(DE RERVM NATVRA, I, 66-71),
... De Vlixe Dantis legere videmur!, sed quam finem ille Dantis Vlixes facit? Nullam nisi unicam possibilem contra quendam deum, qui omnipotens omnino sit: in qua religione homo vincere potest, etiam pretio soluto (Prometheus ad vincla est, sed nos ignem habemus!, multos Neptunus voravit, sed hodie freta omnia dominamur!), nisi in illa, cuius numina non tam perfecta et invicta sint, ut homo Dis obstiturus iam a principio victus sit? qui illud fieri poterat in religione vg christiana vel iudaica? Ego ergo gentilem exopto, quia, uti dixi, nemo dicere potest utra veracior sit, certe tamen haec fecundior. Numquid nostri Dei "falsi et mendaces" sunt? Sunto, sed veritate sterili nil exoritur, mendacio fecundo ipsa valent imperia exstrui!!!
... nec ceterum Olympia Numina mendacia erunt, si illa i
ntellegere et
sentire quiveris... quod certum est, ita verisimiles sunt, uti deus christianorum... anne res quaedam eo verior est, quo pluribu vera putatur? Esto stultus actus Dis sacrificare et precari, nonne item stultum est precari communicarique deo Abrahae? Mea opinione neutrum stultum est: stultum, si animus (et modus) eius qui se communicat vel dis sacrificat stultus est, rectum si rectus. Certe superstitioni usque quaque obsistendum est, hoc plane Mucio consentiendum est.
Et alia re, Muci mi, libentissime tibi assentior: verissimum est, Gentilis religionis vestigium est in Christiana cultus sanctorum (quibu multi religiosi, ut ipse Iordanus Bruno, Lutherus, Calvinus etc, improbarunt): nam maximo iure Dostoevskij in "Idiota" Ecclesiam Romanam Romanorum esse vestigium imperii in aevo hodierno contendit: quid est enim ecclesia romana, nisi christianitas paganitati romanae aptata? qui aliter vulgus illam mirissimam religionem novam acciperet? nam sancti munera deorum habent: sancta musicae Caecilia ut Apollo, Sanctus Petrus ut Iuppiter maximus omnium, sanctus Iosephus ut Volcanus patronus operariorum etc etc... non forte edepol opinione mea optima formarum christianitatis catholica est!... sed semper christiana, sive monotheista, dogmatica etc etc.: cur exemplar imitemur, quando chirographum ad manum est?
Di vos servent
Πατρίους παραδοχὰς ἅς θ' ὁμήλικας χρόνῳ κεκτήμεθα, οὐδεὶς αὐτὰ καταβαλεῖ λόγος οὐδ' εἰ δι' ἄκρων τὸ σοφὸν ηὕρηται φρενῶν.
Quae tradita patribus coaeva temporis accepimus, ea nulla ratio destruet neque alta mens si repperit scientiam.
(Eur., Bacch., 201-3)